Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Orzeszkowej
Oto przed trybunałem staje dziewczyna oskarżona o złamanie przepisów narzuconych przez zaborcę. Doniósł na nią zapewne jeden z bywalców szynku, który zauważył, bądź usłyszał o nielegalnej nauce. Joanna nie uświadamiała sobie, że przekracza granicę prawa. Dla niej nauczanie było źródłem satysfakcji oraz możliwością poprawienia sytuacji finansowej rodzeństwa po śmierci ojca. Mali uczniowie chętnie przychodzili na lekcje, ponieważ Joanna sumiennie i z miłością wykonywała powierzone jej zadanie. Rodzice dzieci nie widzieli nic złego w możliwości wyedukowania swoich pociech. Nie wszyscy mogli płacić pieniędzmi, odwdzięczali się panience w inny sposób: poprzez pomoc w obowiązkach domowych, zaopatrywanie rodziny w żywność.
„Otyła i siwa Rożnowska w staroświeckiej mantyli i z płaskim, czerwonym kwiatem na kapeluszu, chustką ocierając spoconą, wielką, dobroduszną twarz, po kilkakroć powtarzała wyznanie, że ona to głównie wszystkiemu jest winna. (...) Ona to pierwsza namówiła do tego Lipską. Dziewczyna była ubogą i sierotą, potrzebowała zarobku, ona zaś ma wnuczki. Gdyby wiedziała, że jest w tym co złego, pewno by nie namawiała, ale na Chrystusa przysięga, że ani jej przez głowę nie przeszło, że do złego namawia.”
Reakcja prostych ludzi, którym Joanna Lipska wyświadczyła przysługę, ucząc ich dzieci, ich niewiedza i nieświadomość popełnionego przestępstwa jest aktem oskarżenia wystosowanym przez pisarkę. Widać w nim beznadziejną sytuację Polaków gnębionych w czasie zaborów oraz próbę wynarodowienia. Stosując zasadę kontrastu, Orzeszkowa celowo przeciwstawia posępną instytucję sądu i niemal heroiczny czyn bohaterki. Unaocznia się dzięki temu groza sytuacji i bohaterstwo młodej nauczycielki, co potwierdzają słowa Joanny: „Myślę, że dobrze czyniłam.” Dziewczyna mimo wysokiej kary pieniężnej (dwieście talarów) i realnego zagrożenia dalszymi represjami, nie poddaje się i zamierza kontynuować dzieło nauczania. Mobilizuje ją do tego również postawa dzieci skorych do zdobywania wiedzy. Milczenie brata „winowajczyni” również oznacza zgodę.
W „A...B...C....” znalazły odblask idee głoszone w pozytywizmie, zwłaszcza hasło pracy u podstaw, łączone bezpośrednio z dbałością o oświatę i edukowaniem społeczeństwa, rozwojem szkolnictwa, nauczaniem dzieci. Orzeszkowa program pozytywizmu traktowała jako szansę przetrwania narodowego. Problematyka noweli „A...B...C...”
Autor: Ewa PetniakOto przed trybunałem staje dziewczyna oskarżona o złamanie przepisów narzuconych przez zaborcę. Doniósł na nią zapewne jeden z bywalców szynku, który zauważył, bądź usłyszał o nielegalnej nauce. Joanna nie uświadamiała sobie, że przekracza granicę prawa. Dla niej nauczanie było źródłem satysfakcji oraz możliwością poprawienia sytuacji finansowej rodzeństwa po śmierci ojca. Mali uczniowie chętnie przychodzili na lekcje, ponieważ Joanna sumiennie i z miłością wykonywała powierzone jej zadanie. Rodzice dzieci nie widzieli nic złego w możliwości wyedukowania swoich pociech. Nie wszyscy mogli płacić pieniędzmi, odwdzięczali się panience w inny sposób: poprzez pomoc w obowiązkach domowych, zaopatrywanie rodziny w żywność.
„Otyła i siwa Rożnowska w staroświeckiej mantyli i z płaskim, czerwonym kwiatem na kapeluszu, chustką ocierając spoconą, wielką, dobroduszną twarz, po kilkakroć powtarzała wyznanie, że ona to głównie wszystkiemu jest winna. (...) Ona to pierwsza namówiła do tego Lipską. Dziewczyna była ubogą i sierotą, potrzebowała zarobku, ona zaś ma wnuczki. Gdyby wiedziała, że jest w tym co złego, pewno by nie namawiała, ale na Chrystusa przysięga, że ani jej przez głowę nie przeszło, że do złego namawia.”
Reakcja prostych ludzi, którym Joanna Lipska wyświadczyła przysługę, ucząc ich dzieci, ich niewiedza i nieświadomość popełnionego przestępstwa jest aktem oskarżenia wystosowanym przez pisarkę. Widać w nim beznadziejną sytuację Polaków gnębionych w czasie zaborów oraz próbę wynarodowienia. Stosując zasadę kontrastu, Orzeszkowa celowo przeciwstawia posępną instytucję sądu i niemal heroiczny czyn bohaterki. Unaocznia się dzięki temu groza sytuacji i bohaterstwo młodej nauczycielki, co potwierdzają słowa Joanny: „Myślę, że dobrze czyniłam.” Dziewczyna mimo wysokiej kary pieniężnej (dwieście talarów) i realnego zagrożenia dalszymi represjami, nie poddaje się i zamierza kontynuować dzieło nauczania. Mobilizuje ją do tego również postawa dzieci skorych do zdobywania wiedzy. Milczenie brata „winowajczyni” również oznacza zgodę.
Realizowały go rzesze nauczycielek potajemnie uczących dzieci i młodzież. Praca stała się głównym kryterium wartości człowieka. Ideologia pracy u podstaw została zaznaczona w losie Joanny Lipskiej, głównej bohaterki noweli, którą wypełnianie obowiązków dowartościowało. Dziewczyna poczuła się potrzebna: „Nawet gdy szła ulicami miasta, można było spostrzec w ruchach jej i wyrazie twarzy wyraźne zmiany. Wyglądała raźniej, zdrowiej i pogodniej. (...) Teraz na ludzi patrzała śmiało i spokojnie.”
Odczuwała radość z możliwości podzielenia się z innymi swoją wiedzą, umiejętnościami. Prócz odbudowy osobowości i poczucia przysłużenia się społeczeństwu, Joanna poprawiła byt materialny swój i brata. „Obuwie jej nie było już nigdy podarte ani suknie tak zniszczone.”
Praca u podstaw – jedno z haseł programowych epoki pozytywizmu. Akcent znaczeniowy przesuwa się głównie na słowo „praca”, jako że chodzi o skoncentrowanie się na wysiłku fizycznym i intelektualnym, dzięki któremu miała nastąpić przebudowa polskiego społeczeństwa. Praca miała łączyć poszczególne warstwy społeczne, stać się społecznym spoiwem – wspólną walką o sprawę narodową. Aleksander Świętochowski w swoim artykule „Praca u podstaw” z 1873 roku ideę pracy potraktował jako sposobność pojednania zwaśnionych klas: „U nas, pomimo że wrodzona łagodność narodu nie posługiwała się nigdy wyrafinowanym tyraństwem (...), postępowanie jednak obywateli z włościanami nie miało nic wspólnego z ojcostwem i opieką. Zawsze pojedynczymi wyrazami tych proporcji był przesąd, szlachecka buta, pogarda, niedbalstwo, a często ekonomskie baty. I dlatego, jeżeli wykładnik dzisiejszych stosunków nie ma być ujemny, powyższe czynniki zmienione być winny na; szkółki, biblioteczki, moralne wpływy, opiekę i tym podobne dźwignie ludowej oświaty i dobrobytu.” Upomniał się tym samym o najbiedniejszych, zaniedbanych, zwrócił uwagę na kwestię niedopełnienia obowiązku edukacji warstw najniższych.
strona: 1 2 3 4
Szybki test:
Nowela „A...B...C...” realizuje hasło:a) pokrzepienia serc
b) pracy organicznej
c) walki wyzwoleńczej
d) pracy u podstaw
Rozwiązanie
Mezalians to:
a) małżeństwo pomiędzy osobami o różnym pochodzeniu
b) małżeństwo osób różnych narodowości
c) małżeństwo faktycznie nieistniejące
d) małżeństwo między arystokratami
Rozwiązanie
Mieczysław Lipski bohater noweli „A...B...C...” pracuje jako:
a) ajent
b) kancelista
c) rzemieślnik
d) sekretarz
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies