Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Sokrates tańczący - interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Kilka słów wstępu

Jeden z najważniejszych zbiorów poetyckich Juliana Tuwima, wydrukowany w Warszawie w 1920 roku i zawierający liryki poety z różnych etapów jego życia i twórczości, firmował tytułowy utwór „Sokrates tańczący”. O popularności tomu zarówno wśród krytyków, jak i czytelników, świadczy trzykrotne wznawianie druku w ciągu kolejnego dziesięciolecia od daty premiery.

W tytułowym wierszu poeta dał wyraz swojej fascynacji starożytną filozofią, którą zgłębiał podczas lektury takich dzieł, jak „Fedon” Platona, „Apologia” Ksenofonta oraz „Chmury” Arystofanesa. Tekst jest także dowodem na znajomość przez Tuwima poetyki nie tylko europejskiej, lecz także rodzimej: „Spoufalenie Tuwima z ogromnymi obszarami leksykalnymi polszczyzny było możliwe dzięki zamiłowaniu do słowników, encyklopedii, starych dykcjonarzy Knapskiego, Mączyńskiego, Lindego, rozsmakowaniu w etymologicznych subtelnościach języka, a także dzięki pracy przekładowej i biegłej znajomości kilku europejskich języków” (Jan Marx, „Skamandryci”, Warszawa 1993, s. 140).

Interpretacja

Wiersz „Sokrates tańczący” – podobnie jak „Do krytyków”, „Prośba o piosenkę” czy „Sitowie” – jest nazywany wierszem programowym, przedstawiającym program poetycki Juliana Tuwima. Tekst jest afirmacją witalności, hedonizmu, żywiołowości (ruch, taniec), biologizmu człowieka (dziki taniec). Wszystkie te cechy moglibyśmy podciągnąć pod charakterystyczną dla twórczości poety apoteozę młodości.
„Utwory Tuwima wypełnione są bez reszty żywiołem młodości, a owa młodość nie jest u niego jedynie kategorią psychologiczno – biologiczną, lecz jest wszystkim: światopoglądem, tematem wiersza, jego „interpunkcją”, rytmem. Młodość jest więc u Tuwima równocześnie narzędziem i obiektem poznania, podmiotem i rzeczą, sytuacją społeczną i biologiczną. Fizyczna treść młodego organizmu wypełnia utwory Tuwima. Wyznacza ich sens poetycki. Określa ich kształt językowy. Tuwim odrzuca dekoracje symboliczne. Przekreśla kanony estetyki, skrępowanej tradycyjnymi nakazami. Uwalnia się od fałszu i pruderii. Opiewa doskonałość funkcjonującego organizmu. Odsłania radość cielesną, która niweluje poczucie jednostkowej samotności. Człowiek staje się tutaj atomem świata biologicznego, staje się częścią jego koniecznego nadmiaru, a jednocześnie ocala świadomość własnej całości, zyskuje swą biologiczną „godność”.
Doznanie świata jako spoistej całości, odległe jeszcze od jakichkolwiek rozpoznań intelektualnych i analitycznych, tworzy się – według Tuwima – w epoce wczesnej młodości, dzięki instynktowi biologicznemu człowieka. Dokładniej: całościowa wizja świata rodzi się wówczas dzięki fizjologii, wolnej od skażeń, dzięki fizjologii, która, manifestując się z uporczywą siłą, nie staje się jeszcze przedmiotem samowiedzy” (Andrzej Gronczewski, „Obroty Rzeczy czarnoleskiej – Julian Tuwim”, [w:] „Poeci dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki 2”, pod red. Ireny Maciejewskiej, Warszawa 1982, s. 358-359).
Julian Tuwim sięgnął po motyw znanego ze starożytnej filozofii Sokratesa, jednego z największych filozofów w dziejach ludzkości. Dając wyraz swej nonszalancji i luźnego odbierania klasycznych wzorów, poeta odciął się jednak od kopiowanego wielokrotnie, powszechnie obowiązującego wizerunku mędrca. Modyfikując nieco opowieść o antycznym bohaterze i pokazując nieznane oblicze Sokratesa, poeta ukazał go jako homo ludens, czyli człowieka bawiącego się.

W wierszu Tuwima starożytny autor stwierdzenia, iż cnota jest wartością najwyższą, nie jest nobliwym staruszkiem posługującym się wyszukanym językiem i dającym na każdym kroku przykłady swej erudycji i oczytania. Przeciwnie - antyczny myśliciel spędza całe dnie na wychwalaniu i smakowaniu życia w całej jego urodzie i krasie. Nie mogąc już znieść nudy i przewidywalności pomnikowej egzystencji, posunięty w latach Sokrates przestaje być sławionym przez wszystkich posągiem i – chcąc w końcu zaznać trochę przyjemności swobody – zaczyna realizować swoje marzenia.

strona: 1 2