Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Główne założenia futuryzmu

Autor: Jakub Rudnicki

totalna destrukcja dziedzictwa kulturalnego, negacja kanonu tradycji literackiej, charakter skrajnie antytradycjonalistyczny, burzycielski i prowokacyjny,

sztuka miała wyprzedzać czas historyczny,

zgodnie z zasadą „słów na wolności” futuryści pragnęli uwolnić słowa z rygorów semantyki i składni,

futuryści często stosowali neologizmy, lekceważyli zasady ortograficzne, składniowe,

futuryzm to kierunek zdecydowanie materialistyczny, w materii widział energię życia, w jej metamorfozach i bogactwie form odkrywał nowe piękno – im bliższe potoczności, im surowsze tym wspanialsze, jedni materię utożsamiali z naturą (materia żywa, organiczna, krwista groźna), inni z cywilizacją (miasto, maszyna, automobil, radio, kinematograf),

futuryści uważali, że pomiędzy naturą a cywilizacją nie ma zasadniczej sprzeczności – w materii żywej odkrywali schemat działania maszyny, w maszynie zaś energię przyrody,

podstawowe dążenie futurystów polskich to głód jednoznaczności (okr. A. Stern),

apologia natury uzewnętrzniała się jako kult ciała, była pochwałą pracy zmysłów, kultem fizjologii, opisem funkcji organizmu,

bohater liryki futurystycznej zamiast duchowego wnętrza demonstrował urodę swych wnętrzności, objawiał się jako atlas ciała, zachowywał się jak figura z gabinetu medyka,

kobieta uważana była za wartość płodności,

często w utworach spotkać można motyw głodu – dla Sterna to metafora nienasycenia światem, dla Jasieńskiego jest przekleństwem i udręką bezrobotnych,

esencją mowy miało być słowo nowe od rdzenia, nieposiadające znaczenia utrwalonego w systemie językowym, obce, ale równocześnie brzmiące „swojsko”,

polscy futuryści odwoływali się do idei „słów na wolności”, tworząc w utworach wrażenie niespójności, nieporządku, jednak teksty te nadal podlegały regułom składni, nawiązywali także do poezji „pozarozumowej”, głównie przetwarzając słowa i wyrażenia gotowe (rozbijając je, skracając), w eksperymentach podstawowe znaczenie ma chwyt typograficzny,

futuryści odwoływali się też do motywu maszyny – z jednej strony sławiąc zdobycze techniki, z drugiej zapowiadając katastrofę – ginący świat pod terrorem zbuntowanych maszyn,

futurystów kusiła możliwość „zmatematyzowania” języka poezji, imponowały im precyzja i ład systemów sformalizowanych,

futuryści swoją pracę twórczą rozumieli jako pośredniczenie między rzeczywistością a odbiorcą, usiłowali przekazać w słowach kształt aktualnych wydarzeń – poezja musiała być komunikatywna, lapidarna, logiczna, anonimowa, stylizowana na mowę dziennikarską,

poezja przyszłości miała być poezją masową, pisaną pod dyktando historii, poeta zaś miał przypominać reportera (stylizacje na reportaż, raport policyjny, telegram), powstawały również wiersze-szyldy, wiersze-ogłoszenia, złożone z nazw towarów lub informujące o rzeczach,

fascynacja radiem i filmem - próba powtórzenia w poezji drogi słów, powstawanie wierszy „radiowych” i „telewizyjnych”, próba ukształtowania nowych gatunków wypowiedzi,

zwrot ku ludowości i wzorów folklorystycznych (Czyżewski – Pastorałki, Jasieński – Słowo o Jakubie Szeli) – folklor oferował poetom wzorce spontanicznej twórczości językowej, co oznaczało odwrót od radykalnego antytradycjonalizmu,

futuryzm to także pewien sposób życia, styl w systemie obyczajowości – bufonada, maskarada, autoreklama, ekstrawagancja,
gra z czasem i lot w przyszłość, to tematy, które pojawiają się w wierszach, składają się na futurystyczną utopię (bohater wiersza musi wyprzedzić swoją epokę).

Rola poety

Zgodnie z ideologią futurystów poeta przyjmuje, że poezja jest dziełem zorganizowanej zbiorowości, zaś zbiorowość ta powinna, pragnąć zmiany, dążyć do nowego, oderwać się od leniwej i zadowolonej masy, by określić się wobec tego co będzie. Według futurystycznych manifestów poeta ma być przywódcą, który pociągnie tłumy, przeciwstawiając się powszechnym gustom, jest obrazoburcą, prześmiewcą, skandalistą i reformatorem.