Renesans

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy

Ramy czasowe:
Renesans (nazwa pochodzi od francuskiego słowa renaissance, które oznacza powtórne narodziny) narodził się we Włoszech w XIV wieku, jednak swój dojrzały kształt osiągnął w wieku XVI. W Polsce zwany odrodzeniem datuje się od końca XV wieku do przełomu XVI i XVII wieku.

Podstawowe wyznaczniki epoki:
  • Odejście od średniowiecznego uniwersalizmu i ascezy;

  • Odrodzenie ludzkości, odnowienie antyku;

  • Zainteresowanie człowiekiem i jego miejscem w świecie;

  • Powstanie nowożytnego piśmiennictwa, intensywny rozwój sztuki, a zwłaszcza rozkwit malarstwa, rzeźby i architektury;

  • Epoka Wielkich Odkryć Geograficznych i przełomowych wynalazków (wynalezienie druku);

  • Powstanie utworów w językach narodowych (a nie, jak dotąd po łacinie);


Główne tematy, motywy i koncepcje renesansu:
  • Liczne nawiązania do antyku, zasada powrotu do źródeł, moda na twórczość Horacego, Wergiliusza, Terencjusza, powrót do filozofii epikurejczyków i stoików, nauka łaciny i greki na uniwersytetach;

  • Zwrot ku indywidualnemu człowiekowi i jego problemom, (hasło: człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce – Terencjusz), opisywanie uczuć człowieka, zaś świata jako pola ludzkiej aktywności;

  • Afirmacja życia we wszystkich jego przejawach, widzenie świata jako miejsca pełnego harmonii i porządku;

  • Humanizm – z łac. humanus, czyli „ludzki”; główny prąd ideowy epoki stawiający człowieka w centrum zainteresowania (antropocentryzm) wszystkich nauk, a także literatury i sztuki. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie o istnienie człowieka i jego sens, przede wszystkim poprzez studiowanie dzieł starożytnych;

  • Reformacja – z łac. reformatio, czyli „przekształcenie”; ruch religijny, który początek swój wziął z dyskusji nad rolą Kościoła w głoszeniu słowa Bożego. Za jego początek uznaje się wystąpienie Marcina Lutra w 1517 roku w Wittenberdze przeciwko odpustom. Odrzucał on pisma ojców Kościoła, opierając swą wiarę wyłącznie na Piśmie Świętym. Do rozwoju ruchu przyczynił się Jan Kalwin opowiadający się za predestynacją. Reformacja postulowała zmiany w Kościele skutkiem czego było powstanie wielu wyznań protestanckich. Wpłynęła także na umysłowość epoki m.in. poprzez przełożenie Biblii na języki narodowe czy liczne polemiki i dyskusje;

  • W literaturze nastąpiło odejście od aminowości na rzecz jednostkowej sławy wzorem Horacego, który w swej twórczości upatrywał źródło wiecznej sławy i trwania (por. Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego);

  • Motyw wsi, jako miejsca spokojnego i bezpiecznego, najodpowiedniejszego dla harmonijnego rozwoju człowieka, który poprzestaje na małym, żyje w zgodzie z przyrodą (por. Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja); nawiązanie do poezji bukolicznej;

  • Motyw Fortuny – bogini losu, której atrybutem jest koło, na które jedni wchodzą, a inni zeń spadają;

  • Motyw Arkadii – krainy wiecznej szczęśliwości, którą można odnaleźć na ziemi, szczególnie na wsi;

  • Motyw radości życia, wynikającej z kontaktów z naturą oraz z zabawy; najlepszym sposobem na osiągnięcie szczęścia było zachowanie umiaru, tzw. złotego środka;

  • Motyw miłości duchowej i zmysłowej (m.in. sonety Petrarki poświęcone Laurze);

  • Motyw sprawowania władzy, poszukiwania idealnej formuły państwa, w którym panowałaby wśród obywateli równość i sprawiedliwość (por. twórczość Piotra Skargi, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Jana Kochanowskiego).


Gatunki renesansu:
  • fraszka (nawiązująca do starożytnych epigramatów i anakreontyków);

  • pieśń – utwór liryczny o poważnej tematyce, podzielony na strofy;

  • tren – utwór elegijnych poświęconych zmarłej osobie, zaliczany do liryków żałobnych, (najczęściej wybitnej – w polskiej twórczości nowatorsko gatunek ten wykorzystał Kochanowski, poświęcając cykl trenów zmarłej córce – Urszulce);

  • nowela – za wzór tego niewielkiego utworu epickiego o ograniczonych wątkach i silnie wyznaczonym punkcie kulminacyjnym uważa się nowelę Sokół Boccaccia;

  • sonet – utwór liryczny mający swe korzenie we Włoszech, składa się zawsze z 14 wersów, ma budowę stroficzną (dwie strofy czterowersowe i dwie trójwersowe o odpowiednim układzie rymów);

  • kazanie – gatunek literatury stosowanej, z założenia forma ta przeznaczona jest do publicznego wygłoszenia. Nadawcą kazania jest duchowny, a odbiorcami wierni. Celem utworu jest przekazanie nauki moralnej i religijnej (np. Kazania sejmowe Piotra Skargi);

  • dramat elżbietański – zreformowany przez Williama Szekspira dramat odrzucający zasadę trzech jedności, zasadę decorum oraz obecność chóru, wprowadzający też nowy typ bohatera cechującego się wewnętrzną dynamiką, działającego pod wpływem emocji, o złożonej psychice.


Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies