Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Renesans

Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)

Autor: Karolina Marlga

Otwierający zbiór XIX żałobnych trenów utwór Jana Kochanowskiego nie nastręcza interpretatorom wielu trudności we właściwym odczytaniu intencji, towarzyszących poecie przy pisaniu dzieła. „Tren I” jest wprowadzeniem odbiorcy tekstu do świata Jana z Czarnolasu, świata, który tym razem nie jest wypełniony harmonią człowieka i Boga, nie zadziwia plastycznością wiejskich opisów, które renesansowy poeta potrafił namalować słowem niczym XVI-wieczni malarze francuscy akwarelami. Tym razem Kochanowski odsłania nieznaną do tej pory stronę swej osobowości. Postawiony pierwszy raz w obliczu tak tragicznego wydarzenia, jakim jest śmierć kilkuletniej córeczki, poeta stara się zarysować pokrótce stan swego ducha, przedstawiając siebie nie tylko jako renesansowego poetę, lecz jako rozpaczającego ojca.

Tren I” rozpoczyna się bardzo rozbudowanym zdaniem, ciągnącym się przez pierwsze osiem linijek, które można zakwalifikować jako apostrofą do całej tradycji żałobnej. Podmiot liryczny przywołuje historyczne postacie wielkich antycznych poetów – utożsamianego z pesymistyczną wizją człowieka i świata Heraklita z Efezu oraz Simonidesa z Keos, autora trenów utrzymanych w patetycznym tonie, twórcę pojęć „łzy Symonidesa” oraz „skargi Symonidesa”. Starożytni mistrzowie słowa specjalizowali się w pisaniu utworów żałobnych, dlatego teraz – rozpoczynając swoją drogę w stworzeniu nieśmiertelnego pomnika Urszuli – Kochanowski zwraca się do nich o pomoc:
„I lamenty, i skargi Symonidowe,
Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania
I żale, i frasunki, i rąk łamania,
Wszytki a wszytki za raz w dom się mój noście,
A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomożcie,
Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła
I wszytkich moich pociech nagle zbawiła”.

Wprowadzające problematykę literacko-filozoficzną odwołanie się do greckich poetów i filozofów podkreśla także prawdę o tym, iż śmierć od zawsze towarzyszyła człowiekowi, a próby radzenia sobie z odejściem bliskiej osoby są odwiecznym brzemieniem człowieka.
Sięgnąwszy po hiperbolizujące rozpacz ojca wyliczenie, poeta prosi wszystkie fizyczne przejawy cierpienia – płacz, uskarżanie się nad niesprawiedliwością losu, wzdychania spowodowane stratą bliskiej osoby, załamywanie rąk – aby pomogły mu wyrazić żal po śmierci „wdzięcznej dziewki”, jak nazywa swoją zmarłą córeczkę, z którą rozdzieliła go „niepobożna śmierć”, pozbawiając w jednej chwili wszystkich radości. W tym fragmencie Kochanowski użył antropomorfizacji – zjawiska mają pomóc podmiotowi w opłakiwaniu zmarłego dziecka.
Kolejne linijki tekstu wprowadza dramatyczną alegorię smoka i słowików. Symbolizujący śmierć średniowieczny gad, upatrzywszy sobie ukryte w gałęziach słowicze gniazdo, stopniowo zjada pisklęta (symbolizujące Urszulkę). Śmierć dzieci obserwuje rozpaczająca matka. Gdy zamierza rzucić się na smoka, ten znajduje już kolejną ofiarę – sarnę:
„Tak więc smok, upatrzywszy gniazdko kryjome,
Słowiczki liche zbiera, a swe łakome
Gardło pasie; tymczasem matka szczebiece
Uboga, a na zbójcę coraz się miece,
Prózno! bo i na sarnę okrutnik zmierza,
A ta nieboga ledwe umyka pierza”.

Metafora smoka i słowika przybliża czytelnikowi samopoczucie Kochanowskiego. Choć był świadomy wzmagającej się choroby Urszulki, nie mógł nic poradzić, aby uchronić ją przed śmiercią. Jego bezsilność uwypukla zastosowana w wersie 12 i 13 przerzutnia i wykrzyknik:
„Uboga, a na zbójcę coraz się miece,
Prózno! (…)”.

Poeta obserwował umierającą dziewczynkę, a teraz musi stawić czoła rzeczywistości bez niej.
Ostatnia cześć „Trenu I” odnosi się do próbujących pocieszyć zrozpaczonego ojca. Gdy słyszy on słowa: „Prózno płakać” czy argumenty, że każde życie zostało darowane przez Boga i do niego należy, odpowiada z żalem:

strona:    1    2    3  

Zobacz inne artykuły:

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies