Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Renesans

Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marlga

Mikołaj Sęp Szarzyński to przedstawiciel poezji przełomu renesansu i baroku i, zdaniem Tadeusza Sinko i Wiktora Weintrauba, jeden z głównych – obok Jana Kochanowskiego, twórca literatury staropolskiej.

Najważniejszym dziełem poety jest zbiór „Rytmy abo wiersze polskie”, tom opublikowany dopiero po jego śmierci, dokładnie w 1601 roku (składające się na zbiór pięćdziesiąt wierszy powstało najprawdopodobniej w latach 1568-1581).

„W 1601 roku nieznany nam dzisiaj drukarz wytłoczył (chyba we Lwowie) zawierający nieco ponad pięćdziesiąt utworów lirycznych (sonetów, pieśni, epigramów, epitafiów, parafraz psalmowych) niewielki tomik zatytułowany Mikołaja Sępa Szarzyńskiego Rytmy abo Wiersze polskie. Po jego śmierci zebrane i wydane. Tomik ten odkryty w 1827 roku, znany jest dzisiaj z jedynego, unikatowego egzemplarza przechowywanego w Bibliotece Kórnickiej” (zob. D. Rott, „Mikołaj Sęp Szarzyński”, „Literatura dawnej Polski. Setnik pisarzy i dzieł”).

Zarówno w chwili opublikowania, jak i wiele lat później, a nawet po dziś dzień, „Rytmy” wzbudzają wiele dyskusji.

Janusz Gruchała w opracowaniu „Mikołaj Sęp-Szarzyński” (Wrocław 1987) skupia się na uczuciach autora, towarzyszących pisaniu liryków:
„Rytmy są świadectwem szczególnym, bowiem zapisana w nich została wewnętrzna przygoda człowieka wrażliwego, rzuconego w wir niespokojnej epoki. Utwory tego niepokaźnego zbiorku pod słowami kryją dramatyczne przeżycia podmiotu lirycznego”.

Podobną wypowiedź formuje Jan Błoński, wybitny historyk literatury. W monografii „Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku” (Kraków 2001): „Rytmy to duchowy pamiętnik człowieka, który nie umie sobie ze sobą poradzić”.

Poetykę zbioru krytyk określa mianem „baroku w materiale renesansu”:
„sztukę ukształtowaną na wzorach antycznych i renesansowych, lecz pozbawioną barokowej cielesności; szczególnie wyrafinowaną technicznie, lecz zarazem surową i często poddaną religijnym (…) inspiracjom; zafascynowaną wnętrzem człowieka i ogarniętą natręctwami zmiany, pozoru, paradoksu, natręctwami, które zachował również barok”.
Interpretacja i analiza

„Tematem Sonetu I Sępa (...) jest pogarda dla złudnych wartości ziemskich, dramatyczne przeżycia podmiotu lirycznego – świadomość upływającego czasu i nieuchronność śmierci – jest to wezwanie i zachęta do ascezy, rozpacz nad zmiennością i kruchością świata” - fragment artykułu Dariusza Rotta jest doskonałym wstępem do interpretacji i analizy otwierającego zbiór „Rytmy albo wiersze polskie” sonetu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego „O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”.

Wiersz jest często zestawiany z dziełem innego znakomitego polskiego wieszcza – pieśnią „Czego chcesz od nas Panie” Jana Kochanowskiego. Jak trafnie zauważa Dariusz Rott, autor wielu artykułów o renesansowo-barokowym poecie, ukazuje on w analizowany dziele: „jakże odległą od renesansowej harmonii, ładu i spokoju wizję świata. Jest to propozycja poetycka odmienna od zaprezentowanej przez poetę z Czarnolasu” (zob. D. Rott, „Mikołaj Sęp Szarzyński”, „Literatura dawnej Polski. Setnik pisarzy i ich dzieł”).

Utwór Szarzyńskiego rozpoczyna się refleksją na temat tytułowego istnienia:
„Echej, jak gwałtem obrotne obłoki
I Tytan prętki lotne czasy pędzą,
A chciwa może odciąć rozkosz nędzą
Śmierć - tuż za nami spore czyni kroki”.

Idąc za tezą Rotta, iż „Rozwikłanie wszystkich zagadek językowych tekstu Sępa Szarzyńskiego wymaga znakomitej znajomości szesnastowiecznej składni, fonologii i słownictwa (wraz z frazeologią). A i to jeszcze nie gwarantuje sukcesu interpretacyjnego”, jednoznaczna interpretacja dzieła nastręcza wielu trudności, co widać w zamykających cytowaną strofę wersach. „Inwersja wyrazu śmierć daje nam przynajmniej trzy możliwości nterpretacyjne: "śmierć może uciąć" – "śmierć tuż za nami" – "śmierć spore (= wielkie) czyni kroki".

strona:    1    2    3  

Zobacz inne artykuły:

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies