Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Renesans

Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)

Autor: Karolina Marlga

Ósmy z kolei „Tren” Jana Kochanowskiego kontynuuje myśli podjęte w „Trenie VII”. Jest to jeden z najbardziej znanych z całego cyklu żałobnych utworów poety, poświęconych jego zmarłej córeczce Urszuli. Zdaniem historyka i krytyka literatury Janusza Pelca, dzieło to realizuje jedną z części klasycznego epicedium i stanowi comploratio, czyli opłakiwanie, które „przede wszystkim miało ukazać ogromny żal”.

Utwór rozpoczyna się apostrofą do zmarłej córeczki renesansowego poety, „Orszuli”. Jest to zabieg charakterystyczny dla całego cyklu żałobnych wierszy autora, określający zaraz na początku tematykę dzieła (analizowany wiersz jest w całości poświęcony Urszulce).

Zrozpaczony po śmierci dziewczynki poeta zwraca się do niej z dramatycznym wyrzutem:
„Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim”.

Zacytowany dwuwiersz sprawia wrażenie, iż podmiot liryczny czuje się urażony i może nawet trochę zły na córeczkę, która niespodziewanie opuściła jego dom na zawsze. Fragment ten przypomina strofowanie dziecka, które było niegrzeczne i postąpiło wbrew zaleceniom rodzica.

W kolejnych linijkach podmiot zdradza, jak teraz – po śmierci Urszulki – wygląda życie w czarnoleskim domu. Nie jest to już pełen radosnego śmiechu, dziecięcego pisku i śpiewania azyl. Jest wręcz przeciwnie:
„Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło”.

Choć dom jest nadal zamieszkały przez pozostałych członków rodziny Kochanowskich i służbę, poecie wydaje się, że nie ma w nim nikogo. Zastosowana figura stylistyczna to przykład antytezy, środka popularnego wśród poetów barokowych. W utworze Jana z Czarnolasu pełni podwójną rolę – wyraża skomplikowane uczucia podmiotu oraz wzbudza ukrytymi sensami zaciekawienie odbiorcy.

W dalszej części utworu podmiot wspomina, jakim był dom za życia Orszulki. Przyczynę tak gwałtownej zmiany atmosfery w domu upatruje w braku żwawej i ciekawskiej trzylatki, która:
„za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,
Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała”.
Dzięki retrospekcjom odbiorca dowiaduje się, że Urszulka była nie tylko pociechą ojca, lecz także oczkiem w głowie mamy. Anaforycznie zestawione określenia podkreślają mnogość pozytywnych czynności dziecka. W najsmutniejszych rodzinnych momentach uśmiech czy dźwięk głosu córeczki był dla rodziców oznaką, że mają dla kogo żyć, że ktoś potrzebuje ich siły, ich opieki:
„Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając”.
Teraz, po śmierci dziecka, dom w Czarnolesie wieje pustkami:
„Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu,
Nie masz zabawki, nie masz rośmiać sie nikomu.
Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,
A serce swej pociechy darmo upatruje”.
Wersy 11-14 stanowi wyraźną analogię do początkowych czterech wersów, zarówno jeśli chodzi o treść, jak i nastrój. Dom w Czarnolesie ponownie jest pusty, dominuje w nim cisza, co podkreśla lamentacyjna anafora „nie masz” (nawiązanie do „Trenu VII” – „nie masz nadzieje!”).

Zakończenie „Trenu VIII” jest także podsumowaniem samopoczucia Jana Kochanowskiego. Widok każdego przedmiotu w domu, wręcz każdego kąta kojarzy mu się z najdramatyczniejszym wydarzeniem w życiu, a mianowicie śmiercią córki. Ostatni wers można odczytywać na dwa sposoby dzięki wieloznacznemu wyrazowi „pociecha. Poeta nieustannie czekał na swoją „pociechę” – albo ukojenie zbolałego serca, albo dosłownie – na powrót Urszulki, swej małej pociechy (pieszczotliwe określenie dziecka), do domu.

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies