Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Renesans

Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst

Autor: Karolina Marlga

Kochanowski stworzył więcej niż napisał. To zdanie nie chce być efektownym paradoksem. Jest jedynie skrótową formułką przydatną dla opisu sytuacji, w której najwybitniejszy poeta epoki wyrósł stromym szczytem ponad to wszystko, co go poprzedzało i co po nim nastąpiło. Nie umniejszając w niczym roli Reja i Szarzyńskiego i nie niwelując ich odrębności, trzeba stwierdzić, że pozycja Kochanowskiego jest pod tym względem wyjątkowa: i to nie tylko w wieku XVI, ale w całej historii Literatury polskiej” - Jerzy Ziomek, „Renesans”, Warszawa 1976, s. 324.

Napisanie „Pieśni” zajęło Janowi Kochanowskiemu, największemu poecie polskiego odrodzenia, autorowi najbardziej znaczącego przełomu literackiego w historii polskiego piśmiennictwa, twórcy nazywanego „ojcem poezji polskiej”, blisko dwadzieścia lat. Czynił to przebywając zarówno na królewskich dworach, jak i w swoim majątku Czarnolas.

„Pieśń XIX”, znana także pod tytułem „Jest kto, co by wzgardziwszy” lub jako „Pieśni o dobrej sławie”, została opublikowana w pośmiertnym zbiorze „Pieśni. Księgi dwoje”, w 1586 roku nakładem krakowskiej Drukarni Łazarzowej. Razem z przywołaną, w książce znalazło się 25 pieśni „Ksiąg pierwszych”, 24 pieśni „Ksiąg wtórych”, „Pieśń świętojańską o Sobótce”, hymn „Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary”, epicedium „O śmierci Jana Tarnowskiego” oraz „Pamiątkę Janowi Baptyście hrabi na Tęczynie”.

Te utwory, których nie opublikowano w tomie „Pieśni. Księgi dwoje”, a zdążyły już uzyskać sporą popularność, krążąc jedynie w odpisach, światło dzienne ujrzały dopiero w 1590 roku, w zbiorze „Fragmenta albo pozostałe pisma”. Czytelnicy mogli zapoznać się z 11 pieśniami, kolędą „Tobie bądź chwała Panie wszego świata” oraz pieśnią żałobną „Kto kiedy miał słuszniejszą przyczynę płakania...”.

Wracając do zbioru „Pieśni. Księgi dwoje”, wypełniają go pieśni inspirowane horacjańskim zbiorem „Odarum sive carminum libri quator”, czyli antycznym wzorcem „carmen”. Dzieła łączą w sobie styl potoczny z uroczystym, często mają charakter panegiryczny, żartobliwy, wyrażają różnorodne stany psychiczne i emocje autora, podejmują tematykę historyczną (liryka historyczna), dotyczą zdarzeń współczesnych renesansowemu poecie (liryka okolicznościowa), zahaczają również o motywy miłosne (liryka miłosna), biesiadne oraz przyrodnicze (liryka refleksyjna - doskonałym przykładem jest właśnie „Pieśń o dobrej sławie”).
Zróżnicowanie tematyczne oraz niesłychane bogactwo motywów utworów Kochanowskiego doskonale oddaje fragment opracowania jego twórczości, autorstwa Teodora Farenta:

„Z antyku przejął Kochanowski postawę stoicką, dystans wobec otaczającego świata, łagodną życzliwość, czasem zabarwioną humorem. Poeta potrafi trzeźwo oceniać rzeczywistość, obca mu jest pogoń za zbytkiem, odrzuca wartości pozorne, blichtr mody, tani poklask tłumu, błyskotliwą karierę u dworu. Patrzy na świat z wysoka – zna swoją wartość, umie właściwie ocenić samego siebie. Jako artysta wie, że jego dorobek ma walor ponadczasowości. Nie oznacza to pogardy i wywyższania się ponad innych, jego satyra zawsze pozostaje pełna ciepła, humor – życzliwy. Poeta docenia i broni wartości autentycznych, często występując wbrew obiegowym opiniom. Spośród darów życia najwyżej ceni przyjaźń, miłość (w tym i erotykę), zdrowie, czyste sumienie, patriotyzm, wiarę w Boga, pracowitość, pogodę ducha, tolerancję, sprawiedliwość wobec innych. Są to wartości na tyle uniwersalne, że wyprowadzać je można zarówno z idei „cnoty” tak, jak ją pojmowali starożytni, jak i z ideałów chrześcijańskich” (T. Farent, „Fraszki, pieśni, treny Jana Kochanowskiego”, „Biblioteczka opracowań”, Lublin 2007).

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies