Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Ferdydurke
Akcja Ferdydurke rozgrywa się w Polsce, a dokładnie w Warszawie i Bolimowie.
Najistotniejsze jest podkreślenie, że miejsce, a raczej jego zmiana, ma znaczenie symboliczne. Bohater bowiem, wraz z kolejnymi przeprowadzkami (przymusowymi czy zaplanowanymi) dorasta, dojrzewa. Miejsce akcji zmienia się trzykrotnie. Za każdym razem bohater obserwuje różne rodzaje formy.
Gdy apodyktyczny belfer Pimko zabiera go siłą z „bezpiecznych” ścian znanego mieszkania, Józio staje się nagle świadkiem ścierania się różnych opcji, dokonywania wyborów i podejmowania decyzji. Poznaje problemy, które czekają na niego w szkole.
Ludwik Fryde twierdzi, że Gombrowicz w wizerunku szkoły „podkreśla trafnie, że pozą jest w równej mierze idealizm, jak cynizm młodzieży, jedno i drugie wynika z namiętnego udawania dorosłych”.
Profesorowie traktowali uczniów „wciąż pedagogicznie, otoczeni fałszem, dawali koncert fałszu; są okropni w liryzmie, nieudolni w ironii, żarcie, dowcipie, obrzydliwi w swoich upadkach”. Autor szczegółowego opracowania powieści widzi w gombrowiczowskiej satyrze szkolnej podobieństwo do współczesnej myśli pedagogicznej.
Według krytyka: „Ferdydurke atakuje szkołę tradycyjną jako wyraz kultury dwuwarstwowej. Nie traktuje człowieka w jego pełni, lecz dostrzega tylko intelekt. Kztałci jednostkę nie przez uczestniczenie w życiu zbiorowości, lecz w izolacji, w oderwanej od rzeczywistości społecznej atmosferze gimnazjalnej”. Szkoła modeluje psychikę w decydującym dla człowieka okresie dojrzewania. Jej rezultatem jest: „chroniczny kryzys poczucia rzeczywistości i niestarty osad podręcznikowych, fikcyjnych ideologii”.
Druga ważna zmiana miejsca związana jest z wykryciem innego rodzaju formy, której sedno kryje się w opozycji dwóch pojęć: staroświeckość – nowoczesność. Przebywając w domu Młodziaków Józio przygląda się zakłamaniu i hipokryzji rodziny. Ludwik Fryde takimi oto przymiotnikami określa ukazane w powieści środowisko mieszczańskie: „postępowe”, „zakłamane”. Zauważa, że: „wielkomiejska nowoczesność polega na ideałach, na snobistycznych wmówieniach”. Józio sprytną intrygą doprowadza je do rozbicia, „do samorozkładu sztucznej formy (…) ład obyczajowo-społeczny załamuje się i załamują się ludzie pozbawieni formy-pancerza”.
Trzecie miejsce to dworek szlachecki Hurleckich w Bolimowie. Fryde pisze: „tradycja ziemiańska, subtelny "pański" obyczaj, stanowi formę-pozór, która daje "państwu" fikcyjną przewagę nad chłopstwem”. Do rozbicia tej sytuacji dochodzi dzięki zbiegowi okoliczności.Miejsce akcji „Ferdydurke”
Autor: Karolina MarlgaAkcja Ferdydurke rozgrywa się w Polsce, a dokładnie w Warszawie i Bolimowie.
Najistotniejsze jest podkreślenie, że miejsce, a raczej jego zmiana, ma znaczenie symboliczne. Bohater bowiem, wraz z kolejnymi przeprowadzkami (przymusowymi czy zaplanowanymi) dorasta, dojrzewa. Miejsce akcji zmienia się trzykrotnie. Za każdym razem bohater obserwuje różne rodzaje formy.
Gdy apodyktyczny belfer Pimko zabiera go siłą z „bezpiecznych” ścian znanego mieszkania, Józio staje się nagle świadkiem ścierania się różnych opcji, dokonywania wyborów i podejmowania decyzji. Poznaje problemy, które czekają na niego w szkole.
Ludwik Fryde twierdzi, że Gombrowicz w wizerunku szkoły „podkreśla trafnie, że pozą jest w równej mierze idealizm, jak cynizm młodzieży, jedno i drugie wynika z namiętnego udawania dorosłych”.
Profesorowie traktowali uczniów „wciąż pedagogicznie, otoczeni fałszem, dawali koncert fałszu; są okropni w liryzmie, nieudolni w ironii, żarcie, dowcipie, obrzydliwi w swoich upadkach”. Autor szczegółowego opracowania powieści widzi w gombrowiczowskiej satyrze szkolnej podobieństwo do współczesnej myśli pedagogicznej.
Według krytyka: „Ferdydurke atakuje szkołę tradycyjną jako wyraz kultury dwuwarstwowej. Nie traktuje człowieka w jego pełni, lecz dostrzega tylko intelekt. Kztałci jednostkę nie przez uczestniczenie w życiu zbiorowości, lecz w izolacji, w oderwanej od rzeczywistości społecznej atmosferze gimnazjalnej”. Szkoła modeluje psychikę w decydującym dla człowieka okresie dojrzewania. Jej rezultatem jest: „chroniczny kryzys poczucia rzeczywistości i niestarty osad podręcznikowych, fikcyjnych ideologii”.
Druga ważna zmiana miejsca związana jest z wykryciem innego rodzaju formy, której sedno kryje się w opozycji dwóch pojęć: staroświeckość – nowoczesność. Przebywając w domu Młodziaków Józio przygląda się zakłamaniu i hipokryzji rodziny. Ludwik Fryde takimi oto przymiotnikami określa ukazane w powieści środowisko mieszczańskie: „postępowe”, „zakłamane”. Zauważa, że: „wielkomiejska nowoczesność polega na ideałach, na snobistycznych wmówieniach”. Józio sprytną intrygą doprowadza je do rozbicia, „do samorozkładu sztucznej formy (…) ład obyczajowo-społeczny załamuje się i załamują się ludzie pozbawieni formy-pancerza”.
Również wnętrza, czyli przestrzenie zamknięte, w których żyją bohaterowie powieści są bardzo znaczące. Niosą niecodzienne nacechowanie tematyczne własną formą.
Pokój Zuty jest dowodem na to, że także otoczenie jest znakiem wszechobecnej w jej życiu nowoczesności. Pensjonarka nie ma własnego pokoju. Zastępuje jej go hall: „Była w tym wielka tymczasowość naszego stulecia, koczownictwo pensjonarki i jakieś carpe diem, które tajnymi przejściami łączyło się z gładką, wzorowaną na samochodzie naturą młodości spółczesnej”. Z kolei salon w ziemiańskim dworku i suto zastawiony stół (mimo zubożenia tej warstwy społecznej) reprezentują poglądy i upodobania szlachty. „Służący podniósł — i przeszliśmy do stołowego w stylu Henri IV, gdzie na ścianach — stare portrety, w kącie samowar syczący. Podano szynkę w cieście i groszek z puszki”.
Prócz przestrzeni zamkniętych, występują przestrzenie otwarte. Gombrowicz przedstawił szeroką panoramę wsi. Zrobił to jednak za pomocą zaledwie kilku pojedynczych słów lub struktur eliptycznych, bez popisów stylistycznego warsztatu czy szczegółowego opisu: „Przestrzeń. Na widnokręgu — krowa. Ziemia. W dali przeciąga gęś. Olbrzymie niebo. We mgle horyzont siny. Zatrzymałem się na skraju miasta i czułem, że nie mogę bez stada, bez wytworów, bez ludzkiego pomiędzy ludźmi”.
Prócz przestrzeni zamkniętych i otwartych miejscem akcji są także środowiska, w których obracał się główny bohater. Poznał patriotyczną dydaktykę szkoły, nowoczesnych mieszkańców warszawskiej willi, ziemiański dwór szlachecki. Miały one wpływ na jego psychikę. Narzucały mu dostosowaną do nowych okoliczności „gębę”.
Czas pobytu w szkole w formie ucznia („upupiania”), na stancji („łydka”) oraz podróżowania i poznawania nietkniętych procesem urbanizacyjnym terenów wiejskich, a w końcu dotarcie do Bolimowa - rodzinnego dworku, stanowi przykład potwierdzający słuszność ostatecznego wniosku. Bunt wobec form jest niewłaściwy i niemożliwy, bowiem zawsze którąś z nich należy przyjąć).
Ludwik Fryde stwierdza: Bohater Ferdydurke, rozwiawszy trzy koszmary, uciekłszy ze szkoły, skompromitowawszy dom mieszczański i doprowadziwszy do groteskowej rewolucji społecznej we dworze, nie oswobadza się, nie wyzwala od kultury, bo jak stwierdził sam Gombrowicz: "Ze schematu obyczajowo-społecznego, od >gęby< nie można uciec...".
Farent podsumowuje: „Zaburzenie porządku fabularnego, niesamowitość zdarzeń, brak realistycznej logiki ich przebiegu, wrażenie snu i zarazem jawy, prawdy i fałszu, spokoju i lęku w psychice głównego bohatera sprawiają, że czytelnik zauważa tu parodię, która dotyczy środowisk, pozorowanych zachowań, poczucia dorosłości itp. Narzucony w utworze dystans do przedstawionych zdarzeń, osób, stylów życia towarzyszy również dystansowi wobec tradycyjnych, jednoznacznych form literackich, stąd również gra przynależnych do nich środkami wyrazu”.
Szybki test:
Akcja „Ferdydurke” rozgrywa się w Polsce, a dokładnie w Bolimowie i w:a) Łodzi
b) Krakowie
c) Warszawie
d) Kielcach
Rozwiązanie
W domu Młodziaków Józio przygląda się:
a) zakłamaniu i hipokryzji
b) szczerej postępowości
c) zacofaniu
d) dobremu wychowaniu w narodowym duchu
Rozwiązanie
Trzecia część utworu traktuje o czasach, w których żyła jeszcze:
a) arystokracja
b) szlachta ziemiańska
c) warstwa chłopów pańszczyźnianych
d) idea feudalna
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies