Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Sienkiewicza

Geneza noweli „Sachem”

Autor: Ewa Petniak

„Sachem” zaliczany jest do cyklu nowel amerykańskich. Powstał w 1883 roku. Nowelę poprzedziła dyskusja publicystyczna dotycząca analogii między sytuacją Indian w Stanach Zjednoczonych a Polaków w zaborze pruskim, zagrożonych „szowinistyczną polityką Bismarcka”- premiera Prus, niemieckiego kanclerza, zwanego też Żelaznym Kanclerzem, walczącego z kościołem katolickim i stosującego politykę germanizacji.

„Wątek fabularny tej noweli nawiązywał do rzeczywistej sytuacji Indian, tępionych bezlitośnie przez białych zdobywców nowego lądu, a kronikarska relacja dziejów wytępionego plemienia była jak gdyby wprost przeniesiona z „Listów z podróży do Ameryki”. Wydaje się jednak, ze amerykańska tematyka utworu posłużyła pisarzowi tylko jako pretekst do podjęcia polskiej kwestii narodowej w wersji szczególnie drażliwej. Zaatakowana tu została niezwykle ostro postawa serwilizmu (służalczości, poddaństwa) tych, którzy ocaleli z pogromu, wobec tych, którzy im ten pogrom przynieśli.” (A. Nofer – Ładyka, „Henryk Sienkiewicz”, Warszawa 1988)

Sienkiewicz ukazał w „Sachemie” zagrożenia i możliwe konsekwencje wynarodowienia. Utwór stał się metaforą losów Polaków żyjących pod zaborami, poddanych presji rusyfikacji i germanizacji.

Problematyka „Sachema”
Miniatura Sienkiewicza jest utworem podejmującym problematykę patriotyzmu. Losy uciskanych Indian, eksterminacja plemienia Czarnych Wężów oraz dzieje tytułowego Sachema posłużyły autorowi jako metafora losów Polaków żyjących pod zaborami. Indiańska osada Chiavatta została zniszczona przez niemieckich kolonistów, którzy zajęli podbite terytorium, wytępili mieszkańców i zbudowali „cywilizowaną” Antylopę z „kamiennymi wigwamami”. Ostatnie dziecko pokolenia Indian – syn wodza – Sachem nie pamięta dokładnie przeszłości, posługuje się nawet językiem najeźdźcy. Dzieło miało przestrzegać współczesnych, żyjących w epoce zaborów, przed tragicznym skutkiem wynarodowienia, utraty świadomości i tożsamości narodowej, a do tego przecież zmierzała polityka okupantów: Austrii, Prus i Rosji.

Kwestia rusyfikacji i germanizacji – Polska w latach 1772 – 1918 pozostawała we władaniu obcych mocarstw, których celem było wynarodowienie ludności oraz zniszczenie polskiego dorobku kulturowego. Ograniczano Polaków w sferze duchowej i ekonomicznej. Państwa zaborcze hamowały rozwój gospodarczy i przemysłowy Polski. Austria i Rosja przez długi czas utrudniały w polskich dzielnicach rozbudowę linii komunikacyjnych. Nie dopuszczano Polaków do stanowisk urzędniczych, zwłaszcza wyższych: w administracji, w wojsku, w sądownictwie, w szkolnictwie. Starano się odsunąć ich od możliwości zajmowania się sprawami państwa. Fizyczna egzystencja ludności została zagrożona, ale dokonano zamachu również na egzystencję duchową. Celem zamachu było zniszczenie polskości, odcięcie narodu od jego korzeni. Atak był umiejętnie zaplanowany, skierowany na te aspekty, które decydują o tożsamości narodowej, czyli na język, kulturę ojczystą i miłość swojego państwa. Okres zaborów przysporzył Polsce olbrzymich szkód materialnych, duchowych, kulturalnych, zahamował rozwój ekonomiczny i gospodarczy, niemniej nie zniszczył polskości.

Atak niemieckich kolonistów na indiańską osadę przypomina ekspansję państw zaborczych, stosujących podobną taktykę wobec Polaków: „Osadnicy więc z Berlina, Grundenau i Harmonii zebrali się pewnej księżycowej nocy w liczbie czterechset i wezwawszy na pomoc Meksykanów z La Ora, napadli na uśpioną Chiavattę. (...) Chiavatta została spaloną, a mieszkańcy bez różnicy wieku i płci w pień wycięci. Ocalały tylko małe oddziałki wojowników, które w tym czasie wyszły na łowy. (...)” Na zdobytej ziemi powstało nowe miasto, wyrosło młode pokolenie, nie pamiętano już o czerwonoskórych Indianach. Mieszkańcy żyli dostatnio, szukając rozrywek w lokalu „Pod Złotym Słońcem”. „Ostatni potomek królów” – Sachem portretuje tych, którzy godzą się z systemem zaborczych represji i tracą poczucie odrębności narodowej, to także ostrzeżenie przed konsekwencjami wynarodowienia. Pełen dramaturgii występ Sachema kontrastuje z wizerunkiem walecznego Indianina, który po cyrkowym pokazie zbiera pieniądze do blaszanej miski, je knedle i pije piwo w okolicznym barze. Wizerunek upokorzonego cyrkowca odbija klęskę prześladowanych jednostek, które uległy presji zaborcy. Tym samym autor zaakcentował zjawisko przemocy, podkreślił okrucieństwo agresora wobec ofiary.

strona: 1 2

Szybki test:

„Sachem” zaliczany jest do cyklu nowel:
a) powstańczych
b) indiańskich
c) amerykańskich
d) podróżniczych
Rozwiązanie

„Sachem” powstał w:
a) 1886 roku
b) 1880 roku
c) 1876 roku
d) 1883 roku
Rozwiązanie