Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Sienkiewicza
Utwór powstał około 1879 roku w Wenecji. Po raz pierwszy opublikowała go „Gazeta Lwowska” pod tytułem „Z pamiętnika poznańskiego korepetytora”. Nowelę można rozpatrywać zarówno pod kątem biograficznym, jak i patriotycznym. Obydwa czynniki – biograficzny i patriotyczny są ze sobą powiązane. Miniatura, pisana w formie pamiętnika (jest to forma literacka, ale nie gatunek), prezentuje losy jedenastoletniego chłopca – Michasia, ucznia szkoły pruskiej. W ten sposób Sienkiewicz pragnął zwrócić uwagę na system „zaborczego” szkolnictwa - ucisk, który panował w szkołach na terenie zaboru pruskiego i rosyjskiego. Skoncentrował się na problemie germanizacji, podjął także kwestię wychowania i kształcenia. Autor starał się dowieść zasad kształcenia, na jakich opierała się szkoła pruska: obowiązek nauki ponad siły, próby wynarodowienia młodego społeczeństwa, kary i szykanowanie. Polskie dziecko wobec takiego systemu pozostawało bezbronne.
Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” odwoływała się do uczuć ogólnonarodowych i dokładnie tak ją traktowano. Miała ona swoją „warszawską wersję” (zabór rosyjski), znalezioną po latach w prasie lwowskiej, choć powszechnie znana jest „wersja poznańska”. Obydwie stanowiły formę protestu „przeciw warunkom w jakich kształciło się i wychowywało najmłodsze pokolenie Polaków. Fakty nagromadzone w obu wersjach utworu zaczerpnięte zostały z życia. Dowodów takiego traktowania dzieci w szkołach dostarczały obydwa zabory. I w jednym, i drugim szkolnictwo nastawione było na konsekwentne tępienie wszelkich przejawów polskości, od języka poczynając, na świadomości narodowej kończąc. Zorganizowany system przemocy działał na tym terenie ze szczególną przemyślnością. Podejrzewany i śledzony, straszony i karany uczeń nie miał się do kogo odwoływać. Nauczyciel był mu najczęściej wrogiem, dom nie zawsze umiał i nie zawsze mógł przychodzić mu z pomocą. Rosnąca w tych warunkach młodzież przeżywała niejednokrotnie rzeczywiste tragedie i albo przystosowywała się do szkolnego reżimu za cenę zobojętnienia na sprawy narodowe, albo usiłowała z nim jakoś walczyć, co kończyło się zazwyczaj tragicznie.” (A. Nofer – Ładyka, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1988)
Tematyka dziecięca w znacznym stopniu dominowała w twórczości nowelistycznej Sienkiewicza. Dzięki niej pisarz mógł zaakcentować mechanizmy rządzące w brutalnym świecie dorosłych, winnych niejednokrotnie trudnej sytuacji dorastającego pokolenia. Krzywda i poniżenie najmłodszych stawały się aktem oskarżenia wobec ogółu społeczeństwa. Geneza „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Autor: Ewa PetniakUtwór powstał około 1879 roku w Wenecji. Po raz pierwszy opublikowała go „Gazeta Lwowska” pod tytułem „Z pamiętnika poznańskiego korepetytora”. Nowelę można rozpatrywać zarówno pod kątem biograficznym, jak i patriotycznym. Obydwa czynniki – biograficzny i patriotyczny są ze sobą powiązane. Miniatura, pisana w formie pamiętnika (jest to forma literacka, ale nie gatunek), prezentuje losy jedenastoletniego chłopca – Michasia, ucznia szkoły pruskiej. W ten sposób Sienkiewicz pragnął zwrócić uwagę na system „zaborczego” szkolnictwa - ucisk, który panował w szkołach na terenie zaboru pruskiego i rosyjskiego. Skoncentrował się na problemie germanizacji, podjął także kwestię wychowania i kształcenia. Autor starał się dowieść zasad kształcenia, na jakich opierała się szkoła pruska: obowiązek nauki ponad siły, próby wynarodowienia młodego społeczeństwa, kary i szykanowanie. Polskie dziecko wobec takiego systemu pozostawało bezbronne.
Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” odwoływała się do uczuć ogólnonarodowych i dokładnie tak ją traktowano. Miała ona swoją „warszawską wersję” (zabór rosyjski), znalezioną po latach w prasie lwowskiej, choć powszechnie znana jest „wersja poznańska”. Obydwie stanowiły formę protestu „przeciw warunkom w jakich kształciło się i wychowywało najmłodsze pokolenie Polaków. Fakty nagromadzone w obu wersjach utworu zaczerpnięte zostały z życia. Dowodów takiego traktowania dzieci w szkołach dostarczały obydwa zabory. I w jednym, i drugim szkolnictwo nastawione było na konsekwentne tępienie wszelkich przejawów polskości, od języka poczynając, na świadomości narodowej kończąc. Zorganizowany system przemocy działał na tym terenie ze szczególną przemyślnością. Podejrzewany i śledzony, straszony i karany uczeń nie miał się do kogo odwoływać. Nauczyciel był mu najczęściej wrogiem, dom nie zawsze umiał i nie zawsze mógł przychodzić mu z pomocą. Rosnąca w tych warunkach młodzież przeżywała niejednokrotnie rzeczywiste tragedie i albo przystosowywała się do szkolnego reżimu za cenę zobojętnienia na sprawy narodowe, albo usiłowała z nim jakoś walczyć, co kończyło się zazwyczaj tragicznie.” (A. Nofer – Ładyka, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1988)
Akcja germanizacyjna – w czasach zaborów rozpoczęto prześladowania języka polskiego. Był on sukcesywnie wypierany z tych dziedzin, gdzie dotychczas panował. Przestał być językiem państwowym i urzędowym. Zastąpiono go językiem nieprzyjaciela: niemieckim lub rosyjskim. W latach czterdziestych XIX wieku (po upadku powstania listopadowego) do polskich szkół wprowadzono język niemiecki. Po upadku powstania styczniowego (1864) akcja germanizacyjna nasiliła się. W roku 1874 w szkołach średnich zaprzestano używania języka polskiego, później język narodowy zniknął także ze szkół elementarnych. Polacy zostali zmuszeni do posługiwania się językiem obcym. Tych, którzy nie dostosowali się do rozporządzeń, szykanowano bądź karano fizycznie. Język ojczysty przedzierał się jednak do literatury, sztuk teatralnych, publicystyki. Schronienie znajdował także w Kościele. Macki państwowej cenzury niedostatecznie sięgały do prywatnych domów i gospodarstw. To tu język znajdował cichy azyl. Prywatni nauczyciele w sekrecie uczyli dzieci mowy polskiej, rozmawiano po polsku i edukowano w tym języku.
Szybki test:
Utwór „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”powstał około 1879 roku w:a) Florencji
b) Rzymie
c) Wenecji
d) Mediolanie
Rozwiązanie
Utwór „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” nosił początkowo tytuł: „Z pamiętnika poznańskiego...
a) korepetytora”
b) belfra”
c) literata”
d) inspektora”
Rozwiązanie
Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” miała również swoją:
a) „krakowską wersję”
b) „szczecińską wersję”
c) „warszawską wersję”
d) „lwowską wersję”
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies