Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Sienkiewicza

Geneza „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”

Autor: Ewa Petniak

Utwór powstał około 1879 roku w Wenecji. Po raz pierwszy opublikowała go „Gazeta Lwowska” pod tytułem „Z pamiętnika poznańskiego korepetytora”. Nowelę można rozpatrywać zarówno pod kątem biograficznym, jak i patriotycznym. Obydwa czynniki – biograficzny i patriotyczny są ze sobą powiązane. Miniatura, pisana w formie pamiętnika (jest to forma literacka, ale nie gatunek), prezentuje losy jedenastoletniego chłopca – Michasia, ucznia szkoły pruskiej. W ten sposób Sienkiewicz pragnął zwrócić uwagę na system „zaborczego” szkolnictwa - ucisk, który panował w szkołach na terenie zaboru pruskiego i rosyjskiego. Skoncentrował się na problemie germanizacji, podjął także kwestię wychowania i kształcenia. Autor starał się dowieść zasad kształcenia, na jakich opierała się szkoła pruska: obowiązek nauki ponad siły, próby wynarodowienia młodego społeczeństwa, kary i szykanowanie. Polskie dziecko wobec takiego systemu pozostawało bezbronne.

Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” odwoływała się do uczuć ogólnonarodowych i dokładnie tak ją traktowano. Miała ona swoją „warszawską wersję” (zabór rosyjski), znalezioną po latach w prasie lwowskiej, choć powszechnie znana jest „wersja poznańska”. Obydwie stanowiły formę protestu „przeciw warunkom w jakich kształciło się i wychowywało najmłodsze pokolenie Polaków. Fakty nagromadzone w obu wersjach utworu zaczerpnięte zostały z życia. Dowodów takiego traktowania dzieci w szkołach dostarczały obydwa zabory. I w jednym, i drugim szkolnictwo nastawione było na konsekwentne tępienie wszelkich przejawów polskości, od języka poczynając, na świadomości narodowej kończąc. Zorganizowany system przemocy działał na tym terenie ze szczególną przemyślnością. Podejrzewany i śledzony, straszony i karany uczeń nie miał się do kogo odwoływać. Nauczyciel był mu najczęściej wrogiem, dom nie zawsze umiał i nie zawsze mógł przychodzić mu z pomocą. Rosnąca w tych warunkach młodzież przeżywała niejednokrotnie rzeczywiste tragedie i albo przystosowywała się do szkolnego reżimu za cenę zobojętnienia na sprawy narodowe, albo usiłowała z nim jakoś walczyć, co kończyło się zazwyczaj tragicznie.” (A. Nofer – Ładyka, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1988)
Tematyka dziecięca w znacznym stopniu dominowała w twórczości nowelistycznej Sienkiewicza. Dzięki niej pisarz mógł zaakcentować mechanizmy rządzące w brutalnym świecie dorosłych, winnych niejednokrotnie trudnej sytuacji dorastającego pokolenia. Krzywda i poniżenie najmłodszych stawały się aktem oskarżenia wobec ogółu społeczeństwa.

Akcja germanizacyjna – w czasach zaborów rozpoczęto prześladowania języka polskiego. Był on sukcesywnie wypierany z tych dziedzin, gdzie dotychczas panował. Przestał być językiem państwowym i urzędowym. Zastąpiono go językiem nieprzyjaciela: niemieckim lub rosyjskim. W latach czterdziestych XIX wieku (po upadku powstania listopadowego) do polskich szkół wprowadzono język niemiecki. Po upadku powstania styczniowego (1864) akcja germanizacyjna nasiliła się. W roku 1874 w szkołach średnich zaprzestano używania języka polskiego, później język narodowy zniknął także ze szkół elementarnych. Polacy zostali zmuszeni do posługiwania się językiem obcym. Tych, którzy nie dostosowali się do rozporządzeń, szykanowano bądź karano fizycznie. Język ojczysty przedzierał się jednak do literatury, sztuk teatralnych, publicystyki. Schronienie znajdował także w Kościele. Macki państwowej cenzury niedostatecznie sięgały do prywatnych domów i gospodarstw. To tu język znajdował cichy azyl. Prywatni nauczyciele w sekrecie uczyli dzieci mowy polskiej, rozmawiano po polsku i edukowano w tym języku.

Szybki test:

Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” miała również swoją:
a) „lwowską wersję”
b) „warszawską wersję”
c) „krakowską wersję”
d) „szczecińską wersję”
Rozwiązanie

Utwór „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” nosił początkowo tytuł: „Z pamiętnika poznańskiego...
a) inspektora”
b) belfra”
c) literata”
d) korepetytora”
Rozwiązanie

Utwór „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”powstał około 1879 roku w:
a) Wenecji
b) Florencji
c) Mediolanie
d) Rzymie
Rozwiązanie

Zobacz inne artykuły:

„Bartek Zwycięzca”
„Bartek Zwycięzca” – streszczenie szczegółowe
Charakterystyka Bartka Słowika
Czas i miejsce akcji „Bartka Zwycięzcy”
Interpretacja tytułu – „Bartek Zwycięzca”
Geneza „Bartka Zwycięzcy”
Problematyka „Bartka Zwycięzcy”
Narracja i styl w noweli „Bartek Zwycięzca”
Kompozycja „Bartka Zwycięzcy”
Charakterystyka pozostałych bohaterów „Bartka Zwycięzcy”
Plan wydarzeń „Bartka Zwycięzcy”
Motywy literackie w noweli „Bartek Zwycięzca”
Najważniejsze cytaty z noweli „Bartek Zwycięzca”

„Janko Muzykant”
„Janko Muzykant” – streszczenie szczegółowe
Charakterystyka Janka Muzykanta
Czas i miejsce akcji „Janka Muzykanta”
Problematyka „Janka Muzykanta”
Geneza „Janka Muzykanta”
Znaczenie tytułu noweli „Janko Muzykant”
Kompozycja „Janka Muzykanta”
Narracja i styl w „Janku Muzykancie”
Plan wydarzeń „Janka Muzykanta”
Motywy literackie w „Janku Muzykancie”
Ekranizacja „Janka Muzykanta”
Najważniejsze cytaty z „Janka Muzykanta”

„Latarnik”
„Latarnik” – streszczenie szczegółowe
Charakterystyka Skawińskiego – „Odyseusza – emigranta”
Czas i miejsce akcji „Latarnika”
Geneza „Latarnika”
Skawiński - dzieje głównego bohatera
Wyjaśnienie tytułu noweli „Latarnik”
Problematyka „Latarnika”
Plan wydarzeń „Latarnika”
Konstrukcja i narracja „Latarnika”

„Sachem”
„Sachem” – streszczenie szczegółowe
Charakterystyka Sachema
Czas i miejsce akcji noweli „Sachem”
Wyjaśnienie tytułu „Sachem”
Geneza noweli „Sachem”
Konstrukcja noweli „Sachem”
Pozostali bohaterowie noweli „Sachem”
Plan zdarzeń noweli „Sachem”
Motywy literackie w „Sachemie”
Najważniejsze cytaty noweli „Sachem”

„Szkice węglem”
„Szkice węglem” – streszczenie szczegółowe
Czas i miejsce akcji noweli „Szkice węglem”
Problematyka „Szkiców węglem”
Geneza „Szkiców węglem”
Charakterystyka Wawrzona Rzepy
Charakterystyka Marii Rzepowej
Charakterystyka Zołzikiewicza
Narracja i styl w noweli „Szkice węglem”
Konstrukcja „Szkiców węglem”
Interpretacja tytułu – „Szkice węglem”
Pozostali bohaterowie „Szkiców węglem”
Motywy literackie w noweli „Szkice węglem”
Plan wydarzeń noweli „Szkice węglem”
Ekranizacja „Szkiców węglem”
Najważniejsze cytaty z noweli „Szkice węglem”

„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” – streszczenie szczegółowe
Charakterystyka Michasia
Czas i miejsce akcji „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Problematyka „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Geneza „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Narracja w noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Kompozycja i styl noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Wyjaśnienie tytułu „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Charakterystyka pozostałych bohaterów noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Plan wydarzeń noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Motywy literackie w noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Najważniejsze cytaty z noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”

Inne
Henryk Sienkiewicz - biografia
Nowelistyka Henryka Sienkiewicza
Twórczość Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
O Sienkiewiczu powiedzieli...
Sienkiewicz - ciekawostki
Nowela jako gatunek. Wyznaczniki
Bibliografia



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies