Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Sienkiewicza
Narrator jest wszechwiedzący, tożsamy z autorem, ujawnia się w utworze, stosując bezpośrednie zwroty do odbiorcy: „Tu spodziewam się, że czytelnik dostatecznie zrozumiał już i ocenił genialny plan mego sympatycznego bohatera.”
Tok narracji nacechowany jest ironią, komizmem. Elementy komizmu i satyry obniżają rangę uznanych wartości, obnażają pozory wielkości, przenikają do słów i gestów postaci, tworząc ludzkie karykatury. Sienkiewicz chętnie posługiwał się karykaturalnym portretem, felietonową scenką, budowaną na wzór komediowy, jak choćby ta przedstawiająca posiedzenie członków gminy: „Sprawa była całkowicie ukończona i przystąpiono by zapewne bezzwłocznie do roztrząsania innych, gdyby nie nagłe a niespodziewane wtargnięcie do izby dwóch prosiąt, które wpadłszy jak szalone przez niedomknięte drzwi, zaczęły bez żadnej rozumnej przyczyny latać po izbie, kręcić się pod nogami i kwiczeć w niebogłosy. Oczywiście obrady zostały przerwane, ciało prawodawcze zaś rzuciło się w pogoń za intruzami i przez pewien czas deputowani z rzadką jednomyślnością powtarzali:
Funkcję parodystyczną spełniają aluzje i motywy rodem z brukowych powieści („Izabela hiszpańska, czyli tajemnice dworu madryckiego”), wplecione w tekst noweli i skonfrontowane z akcją.
Przesadne, a przez to komiczne są tytuły rozdziałów, np. „Szkice węglem, czyli epopeja pod tytułem: Co się działo w Baraniej Głowie” oraz nazewnictwo – nazwy miejsc: Osłowice, Barania Głowa, Małe Postępowice, nazwiska bohaterów: Rzepa, Burak, Zołzikiewicz. Zabieg hiperbolizacji (hiperbolizacja – wyolbrzymienie, przesada) dotyczy również terminologii (terminem łacińskim „patres conscripti” określa autor „baraniogłowskich ławników”), ale widoczny jest także w poszczególnych epizodach, gdzie „miesza się” z tragizmem: „Wśród tych chałup, obok dzieci wiejskich, chłopów i całego prostackiego otoczenia wyglądali oboje jakby jakieś istoty z innej planety. Aż miło było pomyśleć, że nie istniał żaden związek między tą pyszną, rozwiniętą i poetyczną parą a prozaicznym, pełnym szarej rzeczywistości i na wpół zwierzęcym bytem wioski.”
Komizm ewoluuje w ciętą satyrę, dramatyczne motywy przeobrażają się w tragedię. Pozornie humorystyczna nowela traktuje o istotnych problemach i dramatach ludzkich. Sienkiewicz oceniał rzeczywistość sceptycznie i daleki był od jej idealizowania. Narracja i styl w noweli „Szkice węglem”
Autor: Ewa PetniakNarrator jest wszechwiedzący, tożsamy z autorem, ujawnia się w utworze, stosując bezpośrednie zwroty do odbiorcy: „Tu spodziewam się, że czytelnik dostatecznie zrozumiał już i ocenił genialny plan mego sympatycznego bohatera.”
Tok narracji nacechowany jest ironią, komizmem. Elementy komizmu i satyry obniżają rangę uznanych wartości, obnażają pozory wielkości, przenikają do słów i gestów postaci, tworząc ludzkie karykatury. Sienkiewicz chętnie posługiwał się karykaturalnym portretem, felietonową scenką, budowaną na wzór komediowy, jak choćby ta przedstawiająca posiedzenie członków gminy: „Sprawa była całkowicie ukończona i przystąpiono by zapewne bezzwłocznie do roztrząsania innych, gdyby nie nagłe a niespodziewane wtargnięcie do izby dwóch prosiąt, które wpadłszy jak szalone przez niedomknięte drzwi, zaczęły bez żadnej rozumnej przyczyny latać po izbie, kręcić się pod nogami i kwiczeć w niebogłosy. Oczywiście obrady zostały przerwane, ciało prawodawcze zaś rzuciło się w pogoń za intruzami i przez pewien czas deputowani z rzadką jednomyślnością powtarzali:
Funkcję parodystyczną spełniają aluzje i motywy rodem z brukowych powieści („Izabela hiszpańska, czyli tajemnice dworu madryckiego”), wplecione w tekst noweli i skonfrontowane z akcją.
Przesadne, a przez to komiczne są tytuły rozdziałów, np. „Szkice węglem, czyli epopeja pod tytułem: Co się działo w Baraniej Głowie” oraz nazewnictwo – nazwy miejsc: Osłowice, Barania Głowa, Małe Postępowice, nazwiska bohaterów: Rzepa, Burak, Zołzikiewicz. Zabieg hiperbolizacji (hiperbolizacja – wyolbrzymienie, przesada) dotyczy również terminologii (terminem łacińskim „patres conscripti” określa autor „baraniogłowskich ławników”), ale widoczny jest także w poszczególnych epizodach, gdzie „miesza się” z tragizmem: „Wśród tych chałup, obok dzieci wiejskich, chłopów i całego prostackiego otoczenia wyglądali oboje jakby jakieś istoty z innej planety. Aż miło było pomyśleć, że nie istniał żaden związek między tą pyszną, rozwiniętą i poetyczną parą a prozaicznym, pełnym szarej rzeczywistości i na wpół zwierzęcym bytem wioski.”
„(...) spiętrzenie typowych właściwości wiejskiego, graniczących z absurdem wywołuje równocześnie śmiech i grozę: to, co jest śmieszne, jest jednocześnie straszne. Bezradność i głupota doprowadziły Rzepę do morderstwa. Jesteśmy więc na terenie groteski – poetyki niezwykle kunsztownej i głębokiej znaczeniowo, której w czasach pozytywizmu nie tylko nikt poza Sienkiewiczem nie uprawiał na takim poziomie, ale też nikt nie rozumiał wystarczająco jej sensu. Dlatego też na autora posypały się gromy ze strony krytyków, oskarżających go obrażanie chłopów i podkopywanie wiary w siłę i wartość społeczeństwa.” (T. Żabski, Sienkiewicz, Wrocław 1999)
Postaci wykreowane w „Szkicach” nie są jeszcze tak doskonałe i charakterystyczne jak te z późniejszych powieści, niemniej można odkryć w nich znamienne dla pisarstwa Sienkiewicza metody kreowania bohaterów. Autor „Potopu” potrafił wskazać w postaci literackiej dominujące cechy charakteru, wygląd zewnętrzny bohatera był zawsze plastyczny i sugestywny. Wzorcowy przykład Rzepowej ówczesny krytyk – Władysława Bogusławski ocenił następująco: „Ubożuchna duchem, ale bogata miłością, Rzepowa wyrasta na Szekspirowską Imogenę, która w drodze do swej chłopskiej Golgoty odbywa stacje pasyjne w kościele, w plebanii, we dworze i w powiecie”. (W. Bogusławski, Sylwetka zza morza, „Kurier Warszawski” 1887 [w:] T. Bujnicki, Pozytywizm, Warszawa 1994) Sienkiewicz podkreślił w tej postaci istotną cechę psychiki kobiety – poświęcenie, bezwzględnie wykorzystane przez Zołzikiewicza. Niewiedza i prostoduszność Rzepowej przyczyniły się do jej klęski.
strona: 1 2 3
Szybki test:
Nowela „Szkice węglem” spełnia wymogi prądu literackiego zwanego:a) impresjonizmem
b) naturalizmem
c) manizmem
d) negatywizmem
Rozwiązanie
W noweli „Szkice węglem” terminem łacińskim „patres conscripti” określa autor:
a) „baraniogłowskich ławników”
b) małżeństwo Rzepów
c) Wacha Rechnia i Baśkę Żabiankę
d) Ościeszyńskiego i guwernantkę z dworu
Rozwiązanie
Postać Zołzikiewicza z noweli „Szkice węglem” autor charakteryzuje, stosując zabieg:
a) mobile
b) novou
c) milieu
d) nihile
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies