Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Pan Tadeusz
Mikrokosmos Soplicowa
Własny świat Soplicowa jest wszakże oparty nie tylko na niewielkim, łatwym do poznania terytorium szlacheckiego folwarku i zamożnego dworu, bynajmniej nie ciasnego w dosłownym sensie wyrazu. Także na ładzie i porządku, które określają sposób życia we „własnym” świecie to one przede wszystkim powodują, że mikrokosmos Soplicowa jest stabilny, oporny wobec zmian, nie jako odwieczny, wykluczający możliwość zaskoczenia jakąś innowacją, jakimś przeformułowaniem domowego kodeksu.
Rola etykiety
Porządek ten opiera się przede wszystkim na etykiecie. To etykieta właśnie, ów napisany zbiór zasad regulujący ludzkie czynności i sposoby zachowań, jest właściwym strażnikiem tradycji i prawdziwym organizatorem głęboko pojętego ładu życia. Znajomość etykiety równa się więc rozpoznaniu soplicowskiego mikroświata i zapewnia swobodne bezkolizyjne poruszanie się w jego obrębie. Ona objaśni, co jest właściwe dla danego wieku i płci, ona powie, jak rozpoznać hierarchię społecznych wartości i jak się samemu wobec nich określić. Etykieta bowiem operuje swoim językiem, swoim systemem znaków w pełni czytelnym jedynie w obrębie określonej społeczności. Ale muszę istnieć jej strażnicy i interpretatorzy, swego rodzaju mistrzowie ceremoniału, którzy dbają o pełną czytelność systemu znaków etykiety i o jej swoista nienaruszalność.
Strażnicy porządku
W poemacie jest ich co najmniej trzech: Sędzia, Podkomorzy i Wojski Hreczecha. Wszakże Ci trzej żywe kodeksy zachowań i wystarczy baczna obserwacja ich sposobu bycia, aby można się w lot zorientować w obyczajowych prawach i obowiązkach. Bo oto Podkomorzy kilkakrotnie oddaje ukłony w tym samym znaczącym porządku „idąc kłaniał się damom, starcom i młodzieży”. On też „najwyższe brał miejsce za stołem” i było oczywiste,że należało mu się ono „z wieku i urzędu” jako władzy powiatowej i panu znakomitego rodu, o znacznej majątkowej zamożności. Wszakże, gdy obserwacja żywego wzoru okazywała się niewystarczająca, i ktoś jednak uchybiał etykiecie, wówczas kiedy z uosabiających wzór podejmował się roli mentora przypominającego prawidła etykiety. Tę rolę pełnią w Panu Tadeuszu przemowy: sędziego „ważna nauka o grzeczności”, Podkomorzego „uwagi nad młodym” i Wojskiego refleksje łowieckie, gdyż on właśnie ukazany jest jako żywa księga prawideł myśliwskich. Przemowy te zresztą oprócz ich sensu edukacyjnego podkreślić mają także charakterystyczną cechę kultury szlacheckiej, która była w dużej mierze kultura słowa, kultura wypowiedzi. Tę jej właściwość wielokrotnie przypomina się w poemacie, nawet historia kraju, zdaniem Sędziego, stanowiła nie tylko przedmiot książkowy i nie jedynie wiedzą uczenie zapisaną, lecz żyła i kwitła w kulturze rozmowy, bo „u panów rozmowa była to historyja żyjąca krajowa”. Poniekąd sam „ostatni zjazd na Litwie”, a wiec centralne wydarzenie poematu, okazuje się skutkiem krasomówczych walorów „wymowy sejmowej” Gerwazego.
Ceremoniał według SędziegoCzytanie ze zrozumieniem fragmentu książki Aliny Witkowskiej „Mickiewicz, słowo i czyn” - odpowiedzi
Autor: Jakub RudnickiMikrokosmos Soplicowa
Własny świat Soplicowa jest wszakże oparty nie tylko na niewielkim, łatwym do poznania terytorium szlacheckiego folwarku i zamożnego dworu, bynajmniej nie ciasnego w dosłownym sensie wyrazu. Także na ładzie i porządku, które określają sposób życia we „własnym” świecie to one przede wszystkim powodują, że mikrokosmos Soplicowa jest stabilny, oporny wobec zmian, nie jako odwieczny, wykluczający możliwość zaskoczenia jakąś innowacją, jakimś przeformułowaniem domowego kodeksu.
Rola etykiety
Porządek ten opiera się przede wszystkim na etykiecie. To etykieta właśnie, ów napisany zbiór zasad regulujący ludzkie czynności i sposoby zachowań, jest właściwym strażnikiem tradycji i prawdziwym organizatorem głęboko pojętego ładu życia. Znajomość etykiety równa się więc rozpoznaniu soplicowskiego mikroświata i zapewnia swobodne bezkolizyjne poruszanie się w jego obrębie. Ona objaśni, co jest właściwe dla danego wieku i płci, ona powie, jak rozpoznać hierarchię społecznych wartości i jak się samemu wobec nich określić. Etykieta bowiem operuje swoim językiem, swoim systemem znaków w pełni czytelnym jedynie w obrębie określonej społeczności. Ale muszę istnieć jej strażnicy i interpretatorzy, swego rodzaju mistrzowie ceremoniału, którzy dbają o pełną czytelność systemu znaków etykiety i o jej swoista nienaruszalność.
Strażnicy porządku
W poemacie jest ich co najmniej trzech: Sędzia, Podkomorzy i Wojski Hreczecha. Wszakże Ci trzej żywe kodeksy zachowań i wystarczy baczna obserwacja ich sposobu bycia, aby można się w lot zorientować w obyczajowych prawach i obowiązkach. Bo oto Podkomorzy kilkakrotnie oddaje ukłony w tym samym znaczącym porządku „idąc kłaniał się damom, starcom i młodzieży”. On też „najwyższe brał miejsce za stołem” i było oczywiste,że należało mu się ono „z wieku i urzędu” jako władzy powiatowej i panu znakomitego rodu, o znacznej majątkowej zamożności. Wszakże, gdy obserwacja żywego wzoru okazywała się niewystarczająca, i ktoś jednak uchybiał etykiecie, wówczas kiedy z uosabiających wzór podejmował się roli mentora przypominającego prawidła etykiety. Tę rolę pełnią w Panu Tadeuszu przemowy: sędziego „ważna nauka o grzeczności”, Podkomorzego „uwagi nad młodym” i Wojskiego refleksje łowieckie, gdyż on właśnie ukazany jest jako żywa księga prawideł myśliwskich. Przemowy te zresztą oprócz ich sensu edukacyjnego podkreślić mają także charakterystyczną cechę kultury szlacheckiej, która była w dużej mierze kultura słowa, kultura wypowiedzi. Tę jej właściwość wielokrotnie przypomina się w poemacie, nawet historia kraju, zdaniem Sędziego, stanowiła nie tylko przedmiot książkowy i nie jedynie wiedzą uczenie zapisaną, lecz żyła i kwitła w kulturze rozmowy, bo „u panów rozmowa była to historyja żyjąca krajowa”. Poniekąd sam „ostatni zjazd na Litwie”, a wiec centralne wydarzenie poematu, okazuje się skutkiem krasomówczych walorów „wymowy sejmowej” Gerwazego.
Wszakże niezależnie od wielu różnorakich funkcji, jakie pełnią przemowy w „Panu Tadeuszu” nader istotny jest ich sens edukacyjny związany z wykładnią etykiety obowiązującej społeczność szlachecką. Zwłaszcza już Sędzia wydaję się świadomym i surowym obserwatorem jej zasad. Czyni to z resztą nie z jakiegoś pedanckiego rygoryzmu, lecz spontanicznie i żywiołowo... Dlatego nawet swobodna przechadzka, w której on uczestniczy, odbywa się z poszanowaniem określonego ceremoniału, zabarwionego czytelnym sensem towarzyskim i społecznym. Bo także grono osób spacerujących jest dla niego maleńką społecznością, która wymaga aby zachowano w niej ład podyktowany co najmniej przez wiek, płeć i urząd.
Alina Witkowska, „Mickiewicz, słowo i czyn”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
ODPOWIEDZI:
1. Słowami kluczowymi dla fragmentu tekstu Aliny Witkowskiej są
a) etykieta – Witkowska przypisuje etykiecie rolę fundamentu w budowie soplicowskiego mikrokosmosu, zasad obowiązujących każdego członka szlacheckiej społeczności. Słowo to wielokrotnie pojawia się w tekście
b) ceremoniał – zachowanie szlacheckich tradycji jest możliwe wyłącznie poprzez rygorystyczne przestrzeganie ustalonego od lat ceremoniału.
2. Tytuły akapitów:
Akapit 2: Rola etykiety
Akapit 3: Strażnicy porządku
Akapit 4: Ceremoniał według Sędziego
3.
a) Główna teza tekstu Aliny Witkowskiej brzmi: „To etykieta właśnie, ów napisany zbiór zasad regulujący ludzkie czynności i sposoby zachowań, jest właściwym strażnikiem tradycji i prawdziwym organizatorem głęboko pojętego ładu życia.”
Argument 1. Etykieta pozwala na poznanie, jakie wartości w danej społeczności są najważniejsze. Pomaga odnaleźć się w tym świecie, określić rolę i miejsce innych, jak i własną.
Argument 2. Zasad etykiety przestrzegano na każdym kroku, Jeśli ktoś o niej zapomniał, to nestorzy tacy jak: Podkomorzy, Sędzia czy Wojski przypominali obowiązujące zasady.
4.
Alina Witkowska nazywa Wojskiego, Sędziego i Podkomorzego strażnikami etykiety,ponieważ uczą oni jej zasad,sami się nimi kierują i dbają o ich przestrzeganie.
5.
a) Mikrokosmos to wyraz złożony – zrost – powstał z połączenia tematów słowotwórczych „mikro” i wyrazu „kosmos”. Powstał bez żadnych elementów łączących, bez formantu.
b) Rzeczownikiem tym określone zostało Soplicowo. Na przykładzie obowiązującego tam ładu i porządku Mickiewicz pokazuje cechy całego szlacheckiego świata. Został on pokazany w pomniejszeniu, w małej skali.
6.
Alina Witkowska wspomina w artykule o krasomówczych talentach Gerwazego.
Krasomówca to osoba,która potrafi pięknie i swobodnie się wysławiać, przemawiać.
7.
Związek między zasadami etyki a kulturą słowa polega na polega na tym, że wygłaszając przemowy o zasadach etykiety jej strażnicy dawali jednocześnie świadectwo kultury słowa, szlacheckiej retoryki.
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies