Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Lalka
To środowisko zróżnicowane pod względem narodowościowym (na niemieckie, żydowskie i polskie, posiadające cechy i przywary charakterystyczne dla swej nacji, np. obrotni i sprytni Żydzi) i majątkowym można podzielić według dwóch kryteriów:
1) pod względem wieku na:
- stare
Przykładem może być kupiec Jan Mincel, spolszczony Niemiec. Ten pracowity i uczciwy mężczyzna ciężką pracą dorobił się sklepu w centrum Warszawy: „Obiady w dzień powszedni jadaliśmy w sklepie, naprzód dwaj młodzi Minclowie i August Katz, a następnie ja z pryncypałem. W czasie święta wszyscy zbieraliśmy się na górze i zasiadaliśmy do jednego stołu. Na każdą Wigilię Bożego Narodzenia Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę.
(…)Za mojej pamięci przewinęło się przez nasz sklep paru subiektów i kilku uczniów, których pryncypał dlatego tylko usunął, że nic sobie nie oszczędzili. Dzień, w którym się to wydało, był ostatnim ich pobytu. Nie pomogły obietnice, zaklęcia, całowania po rękach, nawet upadanie do nóg. Stary nie ruszył się z fotelu, nie patrzył na petentów, tylko wskazując palcem drzwi wymawiał jeden wyraz: fort! fort!... Zasada robienia oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem.” [rozdział trzeci, tom I]. Jest reprezentantem oszczędnych i zapobiegliwych handlowców (w myśl takich zasad wychował syna Jana, który odziedziczył po nim rodzinny interes);
- średnie
Reprezentanci średniego pokolenia mieszczan to między innymi Ignacy Rzecki oraz August Katz, którzy, oddając się sumiennej pracy – realizują przy tym romantyczne ideały w młodości, walcząc „za wolność naszą i waszą”;
- nowe
Główny bohater powieści, przedsiębiorczy i energiczny Stach, robi błyskawiczną karierę, dziesięciokrotnie powiększając pozostawiony przez żonę majątek dzięki sytuacji powstałej na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym (zajmuje się międzynarodowym handlem).
2) według narodowości na: Mieszczaństwo w „Lalce”
Autor: Karolina MarlgaTo środowisko zróżnicowane pod względem narodowościowym (na niemieckie, żydowskie i polskie, posiadające cechy i przywary charakterystyczne dla swej nacji, np. obrotni i sprytni Żydzi) i majątkowym można podzielić według dwóch kryteriów:
1) pod względem wieku na:
- stare
Przykładem może być kupiec Jan Mincel, spolszczony Niemiec. Ten pracowity i uczciwy mężczyzna ciężką pracą dorobił się sklepu w centrum Warszawy: „Obiady w dzień powszedni jadaliśmy w sklepie, naprzód dwaj młodzi Minclowie i August Katz, a następnie ja z pryncypałem. W czasie święta wszyscy zbieraliśmy się na górze i zasiadaliśmy do jednego stołu. Na każdą Wigilię Bożego Narodzenia Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę.
(…)Za mojej pamięci przewinęło się przez nasz sklep paru subiektów i kilku uczniów, których pryncypał dlatego tylko usunął, że nic sobie nie oszczędzili. Dzień, w którym się to wydało, był ostatnim ich pobytu. Nie pomogły obietnice, zaklęcia, całowania po rękach, nawet upadanie do nóg. Stary nie ruszył się z fotelu, nie patrzył na petentów, tylko wskazując palcem drzwi wymawiał jeden wyraz: fort! fort!... Zasada robienia oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem.” [rozdział trzeci, tom I]. Jest reprezentantem oszczędnych i zapobiegliwych handlowców (w myśl takich zasad wychował syna Jana, który odziedziczył po nim rodzinny interes);
- średnie
Reprezentanci średniego pokolenia mieszczan to między innymi Ignacy Rzecki oraz August Katz, którzy, oddając się sumiennej pracy – realizują przy tym romantyczne ideały w młodości, walcząc „za wolność naszą i waszą”;
- nowe
Główny bohater powieści, przedsiębiorczy i energiczny Stach, robi błyskawiczną karierę, dziesięciokrotnie powiększając pozostawiony przez żonę majątek dzięki sytuacji powstałej na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym (zajmuje się międzynarodowym handlem).
- polskie:
- handlowiec Wokulski,
- drobni kupcy i rzemieślnicy Szprot i Węgrowicz,
- inteligenci: pani Meliton oraz pani Stawska,
- subiekci: Mraczewski, Zięba, Lisiecki,
- adwokaci,
- studenci: Patkiewicz i Maleski,
- służące,
- lokaje,
- pochodzenia niemieckiego – Minclowie, Hopfer,
- pochodzenia żydowskiego – Szlangbaumowie, Klejn, Szuman.
Ówczesna sytuacja gospodarcza kraju (polski przemysł zdominowany przez obcy kapitał, wykluczający obsadzanie wyższych stanowisk Polakami, zajmującymi zazwyczaj źle płatne posady parobków) spowodowała, iż mieszczanie mieli w Polsce nieduże możliwości rozwoju.
To jednak nie usprawiedliwia ich w oczach Prusa, który negatywnie ocenił tę warstwę w utworze (przykładem tego mogą być postacie Lisieckiego i Mraczewskiego, nieodpowiedzialnych w pracy, myślących tylko o zabawie, pozbawionych krzty refleksji).
Mieszczaństwo w powieści nie wykazuje, podobnie jak arystokracja, inicjatywy i energii. Każdy przejaw samodzielnej pracy jest traktowany jako objaw szaleństwa i przybiera postać inicjatywy skazanej z góry na niepowodzenie.
Przykładem może być tutaj działalność przedstawicielki biednej inteligencji – Heleny Stawskiej. Gdy podjęła się jakiejś aktywności zarobkowej, spotkało się to nie tylko ze zdziwieniem, ale nawet z posądzeniem ją o złe prowadzenie (baronowa Krzeszowska zarzuciła kobiecie romans z jej mężem, posądziła o kradzież lalki, a gdy pani Helena zaprzyjaźniła się z Wokulskim i korzystała z jego rad – nazwano ją utrzymanką tego galanteryjnego kupca).
Aby jeszcze bardziej uwypuklić niezorganizowanie i niechęć do pracy mieszczaństwa polskiego, Prus opisał bardzo szczegółowo działalność handlową pracowitych, oszczędnych Żydów i konsekwentnych Niemców. Ci, w przeciwieństwie do Polaków, byli solidarni w swych inicjatywach, mieli poczucie narodowej spójności.
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies