Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Lalka
1.Filozofia pracy, będąca jednym z haseł pozytywizmu.
Wyznawcą filozofii pracy w powieści był Stanisław Wokulski. Przechadzając się po dzielnicy biedoty – Powiślu – myślał: „Strach, co się tu stanie za kilka generacji... A przecie jest proste lekarstwo: praca obowiązkowa - słusznie wynagradzana. Ona jedna może wzmocnić lepsze indywidua, a bez krzyku wytępić złe i... mielibyśmy ludność dzielną, jak dziś mamy zagłodzoną lub chorą” [rozdział VIII, tom I].
Takiej aktywnej postawy uczył go w młodości, gdy pracowali razem u Mincla, kolega Leon: „- Pracuj - mówił nieraz do Stacha - i wierz, bo silna wiara może zatrzymać słońce w biegu, a nie dopiero polepszyć stosunki ludzkie”. [rozdział XX, tom I].
Uważał, że solidna praca jest wyjściem z trudnej sytuacji społeczeństwa, sam nawet oddał się jej po zawodzie miłosnym.
2. Organicyzm - kolejne hasło epoki.
Główny bohater uważał, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu.
„- Natura miewa kaprysy i - analogie - dodał. - Motyle istnieją także w rodzaju ludzkim: piękna barwa, latanie nad powierzchnią życia, karmienie się słodyczami, bez których giną - oto ich zajęcie. A ty, robaku, nurtuj ziemię i przerabiaj ją na grunt zdolny do siewu. Oni bawią się, ty pracuj; dla nich istnieje wolna przestrzeń i światło, a ty ciesz się jednym tylko przywilejem: zrastania się, jeżeli cię rozdepcze ktoś nieuważny. I tobież to wzdychać do motyla, głupi?... I dziwić się, że ma wstręt do ciebie?... Jakiż łącznik może istnieć między mną i nią?... No, gąsienica jest także podobna do robaka, póki nie zostanie motylem. Ach, więc to ty masz zostać motylem, kupcze galanteryjny?... Dlaczegóż by nie? Ciągle doskonalenie się jest prawem świata”.[rozdział VIII, tom I]
Doktor Szuman twierdził, że: „(…) Społeczeństwo jest jak gotująca się woda: co wczoraj było na dole, dziś pędzi w górę...” [rozdział XI, tom II]. Uważał, że aby ludziom żyło się lepiej, zarówno biedota, jak i arystokracja, muszą współpracować i słuchać się wzajemnie.
3. Socjalizm, czyli sprzeciw wobec rodzącego się kapitalizmuFilozofia w „Lalce” Prusa
Autor: Karolina Marlga1.Filozofia pracy, będąca jednym z haseł pozytywizmu.
Wyznawcą filozofii pracy w powieści był Stanisław Wokulski. Przechadzając się po dzielnicy biedoty – Powiślu – myślał: „Strach, co się tu stanie za kilka generacji... A przecie jest proste lekarstwo: praca obowiązkowa - słusznie wynagradzana. Ona jedna może wzmocnić lepsze indywidua, a bez krzyku wytępić złe i... mielibyśmy ludność dzielną, jak dziś mamy zagłodzoną lub chorą” [rozdział VIII, tom I].
Takiej aktywnej postawy uczył go w młodości, gdy pracowali razem u Mincla, kolega Leon: „- Pracuj - mówił nieraz do Stacha - i wierz, bo silna wiara może zatrzymać słońce w biegu, a nie dopiero polepszyć stosunki ludzkie”. [rozdział XX, tom I].
Uważał, że solidna praca jest wyjściem z trudnej sytuacji społeczeństwa, sam nawet oddał się jej po zawodzie miłosnym.
2. Organicyzm - kolejne hasło epoki.
Główny bohater uważał, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu.
„- Natura miewa kaprysy i - analogie - dodał. - Motyle istnieją także w rodzaju ludzkim: piękna barwa, latanie nad powierzchnią życia, karmienie się słodyczami, bez których giną - oto ich zajęcie. A ty, robaku, nurtuj ziemię i przerabiaj ją na grunt zdolny do siewu. Oni bawią się, ty pracuj; dla nich istnieje wolna przestrzeń i światło, a ty ciesz się jednym tylko przywilejem: zrastania się, jeżeli cię rozdepcze ktoś nieuważny. I tobież to wzdychać do motyla, głupi?... I dziwić się, że ma wstręt do ciebie?... Jakiż łącznik może istnieć między mną i nią?... No, gąsienica jest także podobna do robaka, póki nie zostanie motylem. Ach, więc to ty masz zostać motylem, kupcze galanteryjny?... Dlaczegóż by nie? Ciągle doskonalenie się jest prawem świata”.[rozdział VIII, tom I]
Doktor Szuman twierdził, że: „(…) Społeczeństwo jest jak gotująca się woda: co wczoraj było na dole, dziś pędzi w górę...” [rozdział XI, tom II]. Uważał, że aby ludziom żyło się lepiej, zarówno biedota, jak i arystokracja, muszą współpracować i słuchać się wzajemnie.
Mraczewski, subiekt w sklepie Wokulskiego, często opowiadał zdziwionemu Rzeckiemu o swej wizji społeczeństwa: „Jak żyję, nie słyszałem nic równego. Młodzieniec ten dowodził mi przytaczając nazwiska ludzi, podobno bardzo mądrych, że wszyscy kapitaliści to złodzieje, że ziemia powinna należeć do tych, którzy ją uprawiają, że fabryki, kopalnie i maszyny powinny być własnością ogółu, że nie ma wcale Boga ani duszy, którą wymyślili księża, aby wyłudzać od ludzi dziesięcinę.
Mówił dalej, że jak zrobią rewolucję (on z trzema "prykaszczykami"), to od tej pory wszyscy będziemy pracowali tylko po ośm godzin, a przez resztę czasu będziemy się bawili, mimo to zaś każdy będzie miał emeryturę na starość i darmo pogrzeb. Wreszcie zakończył, że dopiero wówczas nastanie raj na ziemi, kiedy wszystko będzie wspólne: ziemia, budynki, maszyny, a nawet żony”[rozdział X, tom I]. Prus zwrócił uwagę czytelników na rodzący się socjalizm.
Bolesław Prus ujął w powieści te trzy najbardziej charakterystyczne dla pozytywizmu prądy myślowe. Poprzez wywyższenie roli pracy na pozycję decydującą o poprawie losu społeczeństwa, autor przedstawił alternatywę dla pogorszenia sytuacji ludzi najbiedniejszych.
Poprzez słowa Wokulskiego, iż jedynym wyjściem z kryzysu jest ciężka, ale dobrze opłacana praca, Prus ujawnił swój pogląd na poprawę dziewiętnastowiecznych realiów Polski. Szerzył się wówczas analfabetyzm, choroby, wyzysk najbiedniejszych. Popierał także organicyzm, wierząc, iż nie będzie poprawy bez współpracy wszystkich warstw.
Szybki test:
Słowa: „- Pracuj i wierz, bo silna wiara może zatrzymać słońce w biegu, a nie dopiero polepszyć stosunki ludzkie” mówił do Stacha:a) Mincel
b) ojciec
c) kolega Leon
d) Rzecki
Rozwiązanie
Idee socjalistyczne, czyli sprzeciw wobec rodzącego się kapitalizmu wyznawał:
a) Wokulski
b) Geist
c) Katz
d) Mraczewski
Rozwiązanie
Główny bohater uważał, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak:
a) elektryczność
b) człowiek
c) maszyna parowa
d) żywy organizm
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies