Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Romantyzm

Świtezianka - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

„Surowa ziemia ciało pochłonie,
Oczy twe żwirem zagasną.
A dusza przy tym świadomym drzewie
Niech lat doczeka tysiąca,
Wiecznie piekielne cierpiąc żarzewie
Nie ma czym zgasić gorąca”.

Po tych słowach parę kochanków pochłonął wir Świtezi. Od tamtej pory okoliczni mieszkańcy widują kobietę spacerującą po tafli jeziora i młodzieńca, który spogląda na nią i rozpaczliwie jęczy pod modrzewiem.

Para pasterska to sztandarowy motyw sielankowy. W dodatku Mickiewicz obdarzył zakochanych takimi atrybutami jak kosz malin czy wianek. Widzimy tu też znany i niezwykle popularny w XVIII-wiecznej literaturze schemat fabularny: złożenie przysięgi miłosnej, jej złamanie, a następnie kara wymierzona niewiernemu – „wszystko to zbyt wyraźnie nawiązywało do tradycji minionego okresu, by mogło ujść uwagi czytelników współczesnych Mickiewiczowi i podobnie jak on na tradycji tej wychowanych” – zauważa Zgorzelski w swoim opracowaniu „O pierwszych balladach Mickiewicza” (Cz. Zgorzelski, „O pierwszych balladach Mickiewicza”, [w:] tegoż, „O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień”, Warszawa 2001).

Powołanie się na temat powszechnie znany, tak szeroko wykorzystywany, że aż nudny było świadomym zabiegiem Mickiewicza, który od czasów „To lubię” i „Świtezi” poczynił wielki krok w kierunku nowoczesnego romantyzmu: „(…) to już pełne panowanie świadomego swych celów twórcy nad przyzwyczajeniami poprzedzającej epoki; to jest już wyraz całkowitej swobody i poczucia niezawodności własnej techniki literackiej, która pozwalała mu jakby z uśmiechem przekory podejmować dawno zużyte motywy i wydobywać z nich nowe walory poetyckie” – komentuje Zgorzelski (Cz. Zgorzelski, dz. cyt.).

Mickiewicz owszem posłużył się powszechnie znanym tematem, ale wykorzystał go do zupełnie nowej koncepcji artystycznej. Poeta powołał się na znany motyw, by wyrobić w odbiorcy poczucie, iż zna tę historię, a następnie niepostrzeżenie przenieść go w zupełnie nieznany mu świat ballady romantycznej.

Zabieg Mickiewicza można przyrównać do kreacji głównej bohaterki utworu. Z pozoru zwykła pasterka z wiankiem na głowie, poczciwa i piękna dziewczyna w rzeczywistości okazuje się niebezpieczną i tajemniczą rusałką, która potrafi wcielać się w różne postaci i mieszka w toni jeziora. W pierwszej części utworu wszystko wydaje się być znajome, jedynie pochodzenie dziewczyny może budzić niepokój odbiorcy:
„Jak mokry jaskier wchodzi na bagnie,
Jak ognik nocny przepada”.

Nowością nieznaną ówczesnym odbiorcom poezji był również ukazany proces wahania się młodzieńca. Zanim zdecydował się złamać przysięgę danej pięknej ukochanej i przyjąć kuszącą ofertę piękności z jeziora stoczył wewnętrzny bój z samym sobą:
„Podbiega strzelec i staje w biegu,
I chciałby skoczyć, i nie chce…”.

Dotychczas zdradę ukazywano jako bezmyślną, bezrefleksyjną i nagłą. Cytowany już wielokrotnie Zgorzelski zauważa, iż: „(…) stopniowe i jakby na pół świadome uleganie strzelca ponętom rusałki, gdy wbrew wewnętrznym oporom wrodzonego instynktu poddaje się po chwili wahania jej namiętnym wezwaniom, potrzebne było autorowi dla odtworzenia owej tajemniczej, nieodpartej władzy uroków, zaklętych w magicznej sile przyrody. Jego opór i wahanie stają się miarą tej siły, a chociaż trwają krotko, czujemy dobrze, jak wielki jest sprzeciw chłopca przed krokiem, który ma być złamaniem złożonej przed chwilą przysięgi” (Cz. Zgorzelski, dz. cyt.).

Warto zwrócić uwagę, iż mimo najszczerszych chęci, młodzieniec nie mógł odrzucić oferty pani z jeziora. Czar nadprzyrodzonej istoty był o wiele silniejszy niż siła woli przeciętnego człowieka. Rusałka, wyciągając dłoń w jego kierunku, złożyła mu nie tylko erotyczną propozycję, ale otworzyła przed nim nowy świat: całe jezioro zaczęło go wabić ruchem fal i przejmująca mgiełką. Zetknięcie młodzieńca z rusałką jest kluczowym momentem nie tylko w „Świteziance”, ale i w dziejach polskiego romantyzmu. Wówczas to Mickiewicz otworzył przed odbiorcami świat nieznanych im wcześniej „dziwów”.

strona: 1 2 3 4 5 6

Zobacz inne artykuły:

Mickiewicz Adam

Norwid Cyprian Kamil

Słowacki Juliusz

Rozmowa z piramidami - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - motyw mogiły, grobu
Smutno mi Boże - interpretacja i analiza
Smutno mi, Boże! - wiadomości wstępne
Sowiński w okopach Woli - interpretacja i analiza
Sowiński w okopach Woli - wiadomości wstępne
Testament mój - interpretacja i analiza
Testament mój - wiadomości wstępne
Rozłączenie - interpretacja i analiza

Inne

Analiza porównawcza utworów „Oda do młodości” Adama Mickiewicza i „Do młodych” Adama Asnyka

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies