Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Romantyzm

Bema pamięci żałobny rapsod - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Kamil Cyprian Norwid refleksyjno-filozoficzny utwór „Bema pamięci żałobny rapsod” poświęcił tytułowemu polskiemu generałowi, który wsławił się w narodowowyzwoleńczych walkach na całym świecie i po dziś jest uważany za symbol patrioty.

Tworzący w dobie romantyzmu poeta sięgnął po mało rozpowszechnioną w polskie poezji formę rapsodu. Początki rapsodu sięgają starożytnej Grecji, w której tym mianem określano wędrownych mężczyzn, śpiewających lub recytujących epickie poematy dla uczczenia i opromienienia blaskiem sławy wielkich rycerzy, wodzów, bohaterów, którzy polegli w walce. Rapsody miały wówczas charakter wierszy okolicznościowych.

Współcześnie tym mianem określa się fragment dłuższego utworu (np. epopei) lub samodzielny poemat liryczny poświęcony wybranej, wybijającej się ponad przeciętność, osobie lub bohaterskim czynom. Charakteryzuje się podniosłym, smutnym, a momentami wręcz żałobnym nastrojem i odpowiednim metrum (wiersz 6-stopowy, zwany heksametrem, który dzięki regularnemu rozłożeniu akcentów odznacza się rytmicznością, wzmacniającą nastrój powagi). Elementy rapsodów można dostrzec w takich tekstach, jak „Król Duch” Juliusza Słowackiego czy „Kazimierz Wielki” Stanisława Wyspiańskiego.

Norwid w swoim tekście przestrzega reguł gatunku. Patetyczny nastrój przebija się z każdego wersu, a wzorem miary wierszowej pozostał antyczny heksametr, zmodyfikowany przez autora do piętnastozgłoskowca o rytmice naśladującej pochód konduktu żałobnego:
„U Norwida sześciostopowy wiersz sylabotoniczny prowadzi do regularnego zrytmizowania utworu, napisanego piętnastozgłoskowcem. W jego ramach zaznacza się wewnętrzny podział (średniówka) po siódmej sylabie” (D. Polańczyk, „Poezje Kamila Cypriana Norwida”, Lublin 2002).

Wiersz posiada budowę nieregularną, składa się z sześciu strof o różnym formacie. Najdłuższa liczy 9 wersów i otwiera cały wiersz. Potem następuje strofa sześciowersowa, a następnie cztery zwrotki złożone jedynie z czterech wersów o regularnym układzie rymów ABAB i anafora „Dalej - dalej - -”. Utwór został napisany niezwykle rzadkim rodzajem wiersza – heksametrem polskim. Prócz rapsodu, metrum to występuje tylko w „Pieśni Wajdeloty” zawartej w powieści poetyckiej „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza.

Dla Norwida Józef Bem żołnierzem na miarę starożytnych wodzów, stąd też wiersz swój opatrzył autor łacińskim mottem z „Żywotów sławnych mężów” Korneliusza Nepota, a dokładnie słowami wielkiego Kartagińczyka, Hannibala. Przysiągł on, że nigdy nie podda się w walce z Rzymianami:
„...Iusiurandum patri datum
usque ad hanc-diem ita servavi...”.
W tłumaczeniu słowa te - poprzedzone i zakończone wielokropkiem - oznaczają:
„Przysięgę ojcu złożoną aż po dzień dzisiejszy tak zachowałem…”.
Norwid otworzył opowieść o Józefie Bemie wzmianką o honorze i dozgonności obietnic, złożonych przez prawdziwego żołnierza, który, tak jak Hannibal, nigdy nie pojednał się z obcym wojskiem. Motto stanowi punkt wyjścia w rozważaniach poety nad historią, współczesnością i możliwym do przewidzenia przyszłym biegiem dziejów.
Niektórzy badacze i krytycy literatury nazywają wiersz poetyckim misterium pogrzebowym. Cały rapsod podzielony jest na dwie części: pierwsza, opisowa, przedstawia wizję pogrzebu generała Bema i liczy cztery pierwsze strofy, zaś druga – refleksyjna - to uniwersalne i filozoficzne rozmyślania podmiotu, związane z pochówkiem. Tworzą ją dwie ostatnie zwrotki i anafora "Dalej - dalej - - ".

Liryk jest zatem klasycznym przykładem przejścia w obrębie jednego tekstu od opisu do refleksji. Transformacja towarzyszy także kreacji podmiotu lirycznego, który z trzecioosobowego, poważnie relacjonującego przebieg pogrzebu w partiach opisowych przechodzi do zmniejszającej dystans z czytelnikiem, emocjonalnej, mniej wyważonej i bardziej autentycznej – pierwszoosobowej.

strona: 1 2 3 4 5 6

Zobacz inne artykuły:

Mickiewicz Adam

Norwid Cyprian Kamil

Słowacki Juliusz

Testament mój - wiadomości wstępne
Rozłączenie - interpretacja i analiza
Rozmowa z piramidami - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - motyw mogiły, grobu
Smutno mi Boże - interpretacja i analiza
Smutno mi, Boże! - wiadomości wstępne
Sowiński w okopach Woli - interpretacja i analiza
Sowiński w okopach Woli - wiadomości wstępne
Testament mój - interpretacja i analiza

Inne

Analiza porównawcza utworów „Oda do młodości” Adama Mickiewicza i „Do młodych” Adama Asnyka

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies