Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Romantyzm

Nad wodą wielką i czystą - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

„Poeta odłączał się w tym wierszu od rzeczy i zjawisk, zarówno tych, które są stałe i trwają jak skały, od tych, które same nie tworząc kształtu, odbijają tylko powierzchnię skały i niebo, jak od tych, które mają czas trwania błyskawicy i grzmotu. Odłączał się, by nie pozostać nigdzie, by Płynąć” (M. Jastrun, „Na Alpach w Spl�gen”, [w:] „Mickiewicz”, Warszawa 1949).

Utwór „Nad wodą wielką i czystą” jest nie tylko jednym z najbardziej znanych liryków lozańskich, lecz także jednym z ważniejszych wierszy Mickiewicza z punktu widzenia informacji na temat filozoficznych przekonań autora.
„Cały system środków literackich tego wiersza zamknięty jest kluczem alegorii. [...] Sens metaforyczny zasugerowano mniej programowo a bardziej lirycznie, w sposób niedopowiedziany, poetycko zaszyfrowany. Znaczenie obrazu odczuwamy tu raczej, niż rozumiemy; przeżywamy lirycznie, dalecy od sfery przekonywania, rozumowania, czy widzenia naocznie. Obraz u końca drogi poetyckiej Mickiewicza staje się transpozycją jakiejś trudno wyrażalnej, niejasno skrystalizowanej, a przecie urzekającej, przejmującej wartości lirycznej. Wiedzie nas ku elegijnej zadumie nad życiem, nad śmiercią, nad sensem naszego istnienia” (Cz. Zgorzelski, dz. cyt.).
Wiersz zainspirował wielu twórców do nawiązania w swoich dziełach do niezwykle subtelnej i poetyckiej wizji świata, ponieważ: „to najbardziej reprezentatywny utwór lozański. Widać w nim całe wielkie doświadczenie kompozycyjne Mickiewicza: „zdają się łączyć w jego budowie najróżniejsze tradycje: i prymitywność ludowych refrenów i kunszt splatania motywów powrotnych, igraszki trioletowych wariacji i opanowana kompozycja sonetowa”. I widać w nim równocześnie tę zasadniczą nowość, jaką jest w kompozycji wierszy lozańskich niedomówienie, [...]. Wiersze lozańskie pisał poeta, który przestał się jakby liczyć z czytelnikiem, z jego możliwościami przyjęcia, zrozumienia, a który równocześnie dostrzegał, że „i słuchacz, i widz jest artystą” i jemu pozostawia trud konkretyzacji” (D. Zamącińska, „Ze studiów nad kompozycją wierszy lirycznych Mickiewicza”, „Roczniki Humanistyczne” 1960, z. 1).

Jednym z kontynuatorów myśli Mickiewicza jest poeta epoki współczesności, Tadeusz Różewicz. Oddał on hołd cyklowi wierszy romantycznego wieszcza w tekście „Liryki lozańskie”. Podobieństwa widać nie tylko w tytule, lecz także w głównym motywie wiersza – oba teksty łączy wątek wody. U Różewicza jest ona nie tylko „wielka i czysta”, lecz przede wszystkim „martwa” – i niczego już nie odbija. Wojenny koszmar spowodował, iż poeta utracił wiarę w jakąkolwiek wartość dorobku cywilizacji europejskiej, był przekonany o klęsce jakichkolwiek człowieczeństwa, przez co jego koncepcja losu ludzkiego jest jeszcze bardziej tragiczna, niż u Adama Mickiewicza.

Cykl lozański okazał się także inspiracją dla innego poety współczesności, a mianowicie dla Czesława Miłosza. Ciekawą próbą nawiązania do zawartych w wiersza „Nad wodą wielką i czystą” myśli jest napisany w 1935 roku, katastroficzny wiersz „Obłoki”. Oba tytuły można zestawić nie tylko ze względu na zastosowane w nich środki artystyczne, lecz także na sformułowane w nich prawdy o życiu i świecie: „Podobnie jak Blake, Mickiewicz, Dostojewski, Gombrowicz i kilku innych pisarzy, do których stale powraca w swojej eseistyce, jest Miłosz twórcą, którego dzieło wyrasta z gleby sprzeczności. Skłonniejsza do wnikliwej lektury część krytyki zdawała sobie z tego od dawna sprawę, niemal każdą ze swoich formuł opatrując jakimś przeciwstawnym "ale". Katastrofizm? - ale "eschatologiczny". Moralistyka? - ale pełna przewrotnej ironii. Klasycyzm? - ale taki, który bez sięgania do romantycznych korzeni istnieć by nie mógł. Poezja kultury? - a któż lepiej od Miłosza widzi i rozumie świat natury?” – fragment wypowiedzi Stanisława Barańczaka („Język poetycki Czesława Miłosza”, „Teksty” 1981, nr 4-5) doskonale wskazuje na wielopłaszczyznowość i różnorakość problemów i motywów, podejmowanych przez poetę w swoich wierszach.

strona: 1 2 3 4 5

Zobacz inne artykuły:

Mickiewicz Adam

Norwid Cyprian Kamil

Słowacki Juliusz

Rozmowa z piramidami - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - interpretacja i analiza
Grób Agamemnona - motyw mogiły, grobu
Smutno mi Boże - interpretacja i analiza
Smutno mi, Boże! - wiadomości wstępne
Sowiński w okopach Woli - interpretacja i analiza
Sowiński w okopach Woli - wiadomości wstępne
Testament mój - interpretacja i analiza
Testament mój - wiadomości wstępne
Rozłączenie - interpretacja i analiza

Inne

Analiza porównawcza utworów „Oda do młodości” Adama Mickiewicza i „Do młodych” Adama Asnyka

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies