Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

But w butonierce - interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Bruno Jasieński swój kontrowersyjny wiersz „But w butonierce” opublikował w 1921 roku. Futurystyczny liryk wzbogacił jego debiutancki tom poezji o tym samym tytule. Początkujący poeta nie spodziewał się wtedy, że stworzył dzieło uważane po dziś dzień za rozpoczynające wielką rewolucję w polskiej poezji.

„But w butonierce” jest sztandarowym utworem polskiego futuryzmu. Realizuje wszystkie wytyczne tego nurtu, zakładającego prowokację obyczajową i estetyczną.

Założenie wyższości brzmienia słowa nad znaczeniem, realizowane przez poezję lingwistyczną, widać już w tytule liryku. Nie ważna jest interpretacja, liczy się tylko rytm, rym i tempo. Mimo iż wiadomo, że but ma się nijak do butonierki, liczy się wrażenie, jakie wyzwala zestawienie tych dwóch podobnie brzmiących słów.

Humorystyczny efekt, przyświecający Jasieńskiemu w pracy nad utworem, wzmacnia także konstrukcja bohatera. Alter ego autora jest tak samo jak on młodym, rześkim, inteligentnym miłośnikiem podróży i przygód. Z optymizmem patrzy przed siebie, nie przejmuje się niepowodzeniami, jakich doznał w przeszłości. Liczy się tylko to, co jest tu i teraz. Pewny swoich racji, kochający życie i przekonany o własnej wyjątkowości, z radością idzie przed siebie. Jest na tyle bezkrytyczny wobec swojej postawy, że miejscami porównuje się do autorów najpiękniejszych polskich wierszy, Leopolda Staffa i Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Nie waha się napisać o ich śmierci i nastaniu epoki Jasieńskiego:

„W parkocieniu krokietni — jakiś meeting panieński.
Dyskutują o sztuce, objawiając swój traf.
One jeszcze nie wiedzą, że gdy nastał Jasieński,
Bezpowrotnie umarli i Tetmajer i Staff”.

Widać przez to, że młody poeta nie wpatruje się ślepo w utytułowanych klasyków. Szuka własnej ścieżki, chce tworzyć nową sztukę, nieskrępowaną tradycyjnymi zasadami poetyckimi. Odcina się od młodopolskich tendencji, od świata artystycznej cyganerii czy wieczorków recytatorskich, organizowanych przez najwybitniejszych autorów. Chce poświęcić się tworzeniu jedynej wartościowej poezji, tej opartej na futurystycznych podwalinach, o której Tomasz Wójcik, podsumowując wiersz „But w butonierce”, pisze w monografii „Poeci polscy XX wieku. Biogramy. Wiersze. Komentarze”:

„Radykalnie negował [futuryzm] właściwie całą tradycję kulturową i literacką. Oba założenia kierunku realizuje tytułowy wiersz tomu Brunona Jasieńskiego But w butonierce, jak również – już w tytule – futurystyczną skłonność do uprawiania eksperymentów i gier językowych. Poeta manifestacyjnie i prowokacyjnie przekreśla oraz odrzuca pewien wzorzec literatury – można ten wzorzec nazwać modernistycznym – który w wierszu symbolicznie reprezentują autorzy starszego pokolenia: Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Leopold Staff. Oprócz negacji twórczości bezpośrednich poprzedników – liryki poetów modernizmu do tego futurystycznego utworu przeniknęły także inne ogólne cechy poezji wczesnej niepodległości: witalistyczny i młodzieńczy entuzjazm, biologiczna euforia i radość życia”.

Dzieło Jasieńskiego jest zatem sztandarowym wierszem polskiego futuryzmu: przepełniony optymistycznym nastrojem, radością życia, apologią wolności, cywilizacji i nowoczesności oraz szacunkiem dla postępu technologicznego, intelektualnego i kulturowego.