Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Wiosna. Dytyramb - analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Kontrowersyjny liryk Juliana Tuwima „Wiosna” jest tekstem niezwykle ekspresyjnym, obrazoburczym i dynamicznym. Nazwanie noworodków „bękartami” i „pędrakami”, kobiet w ciąży „brzuchatymi kobyłami”, dziewczyn uprawiających seks „samicach” czy opisanie procederu wrzucania nowonarodzonych dzieci do kloak po uprzednim wyrwaniu im języków, by nie płakały, to tylko niektóre z opisanych tam sytuacji. Poprzez połączenie odważnej, seksualnej tematyki z niespotykaną do tej pory w polskiej poezji poetyką brutalizmu, wulgarności i dosłowności autor wpisał się na trwałe do grona poetów, wywołujących polemiki krytyków i dyskusje czytelników:

„Geneza i anatomia słowa, filozofia mowy lirycznej, cielesne nieomal wyczucie materii słów, walka o och temperaturę i stężenie – oto wątki i dramaty ujawnione w liryce Tuwima. Ten czarnoksięski „słowiarz” o wielu twarzach, pełen skłóconych temperamentów i pragnień, poeta, który nakłonić chciał „język giętki” do nowych zadań, swoją przygodę ze słowem rozumiał jako poszukiwanie ostatecznej jedności rzeczy i języka (…).
Obok miłosnych wyznań o urodzie polszczyzny – języka utożsamiał przecież z ojczyzną – wypowiedział wiele skarg na dotkliwą niewystarczalność i daremność każdego języka, którego bezwład próbuje przezwyciężyć słowo poetyckie.
Unikał jednoznacznych manifestów. Nie stworzył teorii języka poetyckiego. Nie formułując – poza wypowiedziami lirycznymi – program działania, rozporządzał jednak głęboko zakorzenioną świadomością własnego nowatorstwa. Podzielało owe przeświadczenia wielu krytyków. Tuwim – sądzili oni – wyraził swą osobowość liryczną w sposób nader trwały i rewolucyjny” (Andrzej Gronczewski, „Obroty Rzeczy czarnoleskiej – Julian Tuwim”, [w:] „Poeci dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki 2”, pod red. Ireny Maciejewskiej, Warszawa 1982, s. 358-359).

Przystępując do analizy jednego z najbardziej znanych liryków Tuwima trzeba zaklasyfikować go do jakiegoś gatunku literackiego. Z racji występującego podtytułu, będzie nim wywodzący się ze starożytności dytyramb. Cytując za „Wikipedią”, jest to:
„oda lub pieśń pochwalna o charakterze patetycznym, wzniosłym, niekiedy tragicznym; z czasem nabrał cech patetycznej poezji emocjonalnej. Współcześnie występuje zarówno w tonacji poważnej, jak i parodystycznej – prześmiewczej. W liryce starożytnej Grecji był uroczystą pieśnią ku czci Dionizosa śpiewaną przez chór z towarzyszeniem fletu i tańca. Dytyramb stanowiła "pieśń kozła", z której wywodzić się mają tragedia i komedia antyczna. Pochodzenie tragedii z dytyrambu poświadcza Arystoteles w Poetyce”.
Tuwim zmodyfikował nieco to klasyczne spojrzenie na dytyramb. Tworząc tekst „parodystyczno–prześmiewczy”, pozbawił go należnego tej pochwalnej pieśni patosu czy emocjonalności, występujących w utworach związanych z kultem greckiego boga płodności, wina, życia. Poza tym poeta zrezygnował z radosnego nastroju i optymistycznego zakończenia – warunek obecny w każdym dytyrambie. Będący według Greków połączeniem z Bogiem biologizm stał się u niego powodem zezwierzęcania człowieka, co w ostatecznym rozrachunku wywołuje w czytelniku rozżalenie, nie zaś wyzwolenie.

Tuwim stworzył także nowe odczytanie symboliki wiosny, obecnej do tej pory w kulturze jako czas budzenia się do życia po zimowej wegetacji, okres dojrzewania czy początek czegoś nowego, wzbogacił o pojmowanie wiosny jako okresu płodności, witalności, biologizmu, zwycięstwa natury i życia nad śmiercią.

Złożony z trzynastu części tekst ma nieregularną budowę. Brak takiej samej ilości wersów w zwrotce, rezygnacja z rymów czy określonej liczby sylab ma podkreślić jego tematykę – chaotyczne poddawanie się żądzom, wbrew jakimkolwiek regułom.

strona: 1 2 3