Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Wysokie drzewa - interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Wiadomości wstępne

Wiersz Leopolda Staffa „Wysokie drzewa” został opublikowany w zbiorze noszącym ten sam tytuł, w 1932 roku. Z chwilą premiery tomu, poeta został obrzucony negatywnymi epitetami, począwszy od ślepego tradycjonalisty, poprzez zakochanego w młodopolskich ideałach głupca, a skończywszy na piewcę niepasujących do realiów międzywojnia nurtów symbolizmu czy impresjonizmu.

Z dzisiejszej perspektywy badacze jego twórczości używają nieco innych słów, na streszczenie tematyki zbioru:.

„Staff był naszym największym po Norwidzie poetą kultury. Stworzył całe cykle utworów poświęconych zabytkom kultury antycznej i kultury Włoch (jak przykładowo cykl Miłość w posągach w tomie Gałąź kwitnąca, Śladem stopy antycznej, w Uśmiechach godzin czy Tryptyk sztuki włoskiej w tomie Wysokie drzewa). Był poetą, który na wszystkie ludzkie sprawy, w tym także na przyrodę, patrzył przez pryzmat kultury, przez świadomość literatury, malarstwa i ich historycznie zmiennych konwencji. Także jego obrazy ogrodów, sadów – „wysokich drzew” nawiązywały do utrwalonych w kulturze wyobrażeń. Cytatem bądź aluzją stylistyczną odwoływały się do biblijnych wyobrażeń ogrodu, do sielskiego pejzażu starożytnych, utrwalonego w konwencji sielanki czy Georgik Wergiliusza, do wzorców zapisanych w malarstwie renesansowym, a także w malarstwie współczesnym. Przykładowo: liryk Ogród przedziwny może być odebrany jako świadoma lub nieświadoma parafraza poetycka Dziwnego ogrodu Józefa Mehoffera.

Poprzez aluzję obrazową bądź stylistyczną z pozoru proste i bardzo zwyczajne, bardzo „życiowe” motywy, którymi posługuje się Staff (jak motyw ogrodu czy wędrowca) zyskują głębię historyczną i wymiar spraw wiecznie ludzkich, obecnych w najstarszych zapisach kultury śródziemnomorskiej. Sięgnięcie po takie obrazy, mające długą tradycję w kulturze, po wyobrażenia archetypiczne pozwala w niedługim utworze lirycznym rozpiąć most między przeszłością a teraźniejszością, pozwala widzieć sprawy ludzkie w wymiarze uniwersalnym, nie tylko tu i teraz, ale także in illi tempore, w odległym czasie przeszłości. Tkwi za takim ujęciem człowieka przeświadczenie, że „o tyle właśnie, o ile człowiek wykracza poza chwilę historyczną i ulega swej potrzebie przeżywania archetypów – realizuje się jako istota integralna, uniwersalna” (Irena Maciejewska, „Poeta ładu moralnego – Leopold Staff, [w:] „Poeci dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki 2”, pod red. Ireny Maciejewskiej, Warszawa 1982, s. 251-252).

Interpretacja

Liryk dosłownie jest opisem tytułowych wysokich drzew, lecz pod tą metaforą kryje się próba oddania skomplikowanych i wielopłaszczyznowych relacji jednostki z naturą.

Podmiot liryczny zachwyca się urodą wyjętego z impresjonistycznego obrazu krajobrazu i majestatycznością wysokich drzew na tle zachodzącego słońca i połyskującego w jego świetle jeziora, co można odczytywać także jako podziwianie wzorcowych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie kryteriów sztuki:
„O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa,
W brązie zachodu kute wieczornym promieniem,
Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa,
Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem”.

Opis jest przepełniony wyrazami działającymi na wyobraźnię czytelnika. Drzewa zostały „wykute” „wieczornym promieniem” w „brązie zachodu” słońca, tafla jeziora mieni się blaskiem „pawich barw”, odbijając przy tym ogromne sklepienie konarów.

Podobne wrażenie dźwiękowo-wizualne niesie ze sobą druga zwrotka:
„Zapach wody, zielony w cieniu, złoty w słońcu,
W bezwietrzu sennym ledwo miesza się, kołysze,
Gdy z łąk koniki polne w sierpniowym gorącu

strona: 1 2