Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Zaczarowana dorożka - analiza i interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Zadedykowana żonie poety („Natalii - która jest latarnią zaczarowanej dorożki”), „Zaczarowana dorożka” jest zapisem wrażeń i spostrzeżeń z nocnej podróży Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego przez Kraków, poczynionych w latach 1946-1948 we fiakrze nr 13, należącym do znajomego poety Jana Kaczary. Stąd niezwykła siła utworu, który traktowany jest jako dzieło autobiograficzne.

Wierząc w słowa Tadeusza Kwiatkowskiego i innych przyjaciół Gałczyńskiego, był on tak bardzo zafascynowany recytatorskim talentem pomysłodawcy zwyczaju noszenia czarnego melonika jako symbolu krakowskiego dorożkarstwa Kaczary, iż zdecydował się na uczynienie go bohaterem jednego ze swoich wierszy. Genezę powstania dzieła niezwykłego, rażącego siłą wyrazu, tempem i niepodrabianym czarem wspomina przywoływany Kwiatkowski:
„Pod nocnym lokalem “Cyganeria” stała samotna dorożka. Dorożkarz słysząc nasze śpiewy i głosy, pełne zachwytu nad Krakowem utopionym w nocy letniej, zaprosił nas do swej dryndy, zaciął biczyskiem konika i pozwoliliśmy się mu unieść w krakowski przestwór. I zaczęły się cuda.
Dorożkarz miał sumiaste wąsy, nosił melonik na bakier, wszystko przepisowo jak w wodewilu. Galopując przez puste ulice odwracał się na koźle do nas i mówił wierszem. Autentycznym trzynastozgłoskowcem, z klasyczną cezurą po siódmej zgłosce. Siedzieliśmy zaczarowani. Wiersze brzmiały mniej więcej tak:
Patrzcie tutaj, przed nami Maryjacka Wieża,
co otwiera Polakom niebiosa na ścieżaj.
Jechaliśmy urzeczeni. Konstanty od czasu do czasu kuksał mnie w bok z radości. Mijając plac Wszystkich Świętych, dorożkarz wyrecytował:
Na prawo mamy ratusz, gdzie w pewnych okresach
siadają miejskie rajce na swoich sedesach.
(…)
Gadam wierszem, co czyni w Polsce już niewielu,
A najlepiej się gada w nocy na Wawelu!
Nastąpiła pomiędzy nami sztama. Objęliśmy się w trójkę i gadaliśmy wierszem wszystko, co nam ślina przyniosła na język. O Smoku i Samuelu Zborowskim, o Piłsudskim i panieńskich wiankach, o wyborowej i smutku.
Nagle Konstanty złapał mnie mocno za ramię. Odwróciłem się. Koń porzucony samopas pragnąc posilić się trawą pociągnął za sobą dorożkę, wysoko aż na wawelską skarpę. Czarna drynda zniknęła w cieniu rozłożystego kasztana i tylko poczciwy siwek na tle ciemnej skarpy unosił się, jak nam się zdawało, w powietrzu.
— Zaczarowana dorożka! — powiedział półgłosem Konstanty i potem dorzucił: — Zaczarowany koń!
— I ja zaczarowany! — rzekł poważnie dorożkarz i wszyscy roześmieliśmy się ze szczęścia”.
Napisany w 1946 roku utwór pierwszy raz został opublikowany w „Przekroju”.

Interpretacja

Liryk „Zaczarowana dorożka” jest wypełniony nostalgiczną, wręcz senną atmosferą, przetykaną momentami ironicznymi wstawkami, tak bardzo charakterystycznymi dla całej twórczości Gałczyńskiego.
Podmiot liryczny relacjonuje nocny spacer, a potem podróż tytułową zaczarowaną dorożką przez Kraków, wielokrotnie powtarzając rytmiczny i melodyjny trzywers:
„ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANY KOŃ”.
Bohaterami liryku stają się kareta, woźnica i koń oraz pogrążone we śnie miasto. Każdy z nich nabiera magicznego rysu, zostaje pokazany w niezwykły sposób. Adresat wiersza zostaje przeniesiony w świat fantazji, iluzji, magii. To, co jeszcze przed chwilą wydało się być zwykłymi dachami budynków, po zaczarowaniu nie jest już tylko elementem architektonicznym:
„Srebrne dachy Krakowa
jak „secundum Joannem”,

niżej gwiazdy i liście
takie duże i małe”.
Przesłanie wiersz jest czytelne i jednoznaczne:
„– Póki dorożka dorożką,
a koń koniem, dyszel dyszlem,
póki woda płynie w Wiśle,
jak tutaj wszyscy jesteście,

strona: 1 2