Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Sokrates tańczący - analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Wiersz Juliana Tuwima „Sokrates tańczący” jest – jak wskazuje sam tytuł - nawiązaniem przez poetę do motywu znanego ze starożytnej filozofii Sokratesa, jednego z największych filozofów w dziejach ludzkości. Poprzez wprowadzenie obok nazwiska antycznego myśliciela przymiotnika „tańczący” wskazuje na żartobliwe i satyryczne ujęcie tematu oraz przynosi obietnicę tekstu traktującego o powszechne zabawie i przyziemnych uciechach.

Sytuacja liryczna jest zrozumiała i przedstawia się następująco: będący poważnym mędrcem, ojcem filozofii moralnej, wzorem techniki zadawania pytań, ateńskim prowokatorem nazwanym przez wyrocznię w Delfach najmądrzejszym z ludzi Sokrates schodzi z pomnika i… zaczyna tańczyć, śpiewać, godzinami wylegiwać się na prażącym słońcu, a w końcu – będąc pod wpływem alkoholu – negować stworzoną przez siebie wokół maksymy „wiem, że nic nie wiem” filozofię i namawiać do powszechnej zabawy (nawiązanie do filozofii Henriego Bergsona i jego bezgranicznego zatracania się w tańcu oraz oddania się prawom natury).

Analizując konstrukcję podmiotu lirycznego wiersza, zaliczamy go do liryki bezpośredniej. tytułowy Sokrates wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, czego dowodzą gramatyczne zakończenia czasowników oraz zaimki osobowe, na przykład: „Prażę się” czy „Stary ja jestem”. Bezpośrednim adresatem jego słów jest uczeń Cyrbeus i żona Ksantypa, choć oczywiście odbiorcami nauk podpitego mędrca są czytelnicy wiersza.

Wielokrotne zdrobnienia ich imion – „Cyrbeinku” czy „Ksantypciu”- jeszcze bardziej wyolbrzymiają nonszalancką postawę bagatelizującego ich krytykę Sokratesa, który nie waha się czasami na małą prowokację w postaci wulgarnych i trywialnych w brzmieniu pytań retorycznych:

„Czego się gapisz, Cyrbeusie?
Co myślisz? Leży stary kiep,
Już do gadania słów mu brak,
Już się wygadał? A tak, tak...
Idź, piecz swój chleb.
(…)
Cóż ci to? przykro, Cyrbeusie,
Że mi się język trochę plącze?
Że się tak śmieję, Cyrbeinku?
Że w biały dzień w Atenach, w rynku,
Jak żebrak leżę, wino sączę?
Mędrcowi, mówisz, nie przystoi,
Gdy złym przykładem uczniom świeci?
Że stary broi
Jak dzieci?
Że tłumu uczni nie gromadzę,
Że drogi prawd im nie wskazuję?
Nie radzę,
Nie filozofuję?
A tak... a tak...
(…)”

Liczne pytania, stawiane przez mistrza i autora teorii dialektyki – Sokratesa, są niewątpliwym nawiązaniem do tej sztuki prowadzenia dyskusji, dochodzenia do prawdy i metody przyswajania wiedzy podczas rozmowy zadającego pytania nauczyciela i analizującego wartość posiadanych już informacji ucznia, poprzez ukazywanie sprzeczności w sposobie myślenia rozmówcy lub przez obalanie zaprzeczeń dowodzonych tez.

Analizując każde dzieło Tuwima nie sposób przyjrzeć się warstwie leksykalnej tekstu, gdyż: „Język Tuwima był wciąż pod ciśnieniem młodopolskiego wielosłowia, postromantycznej żarliwości (…). Tuwim z ekshibicjonistyczną pasją rozkłada przed czytelnikiem cały stragan poetycki. (…) Jeżeli był w Polsce od czasu Słowackiego poeta o absolutnym słuchu, poeta, któremu strofa była uległa, a rym posłuszny, poeta, który przeorał się przez wszystkie pokłady współczesnej i historycznej polszczyzny, zreanimował je i powołał do poetyckiego trwania – był nim Julian Tuwim.
Jedyny wśród swego pokolenia poeta, który tak spontanicznie cieszył się słowem, dobywał z języka nie przeczuwane tony, brał zwykle słowo powycierane od użycia i nadużycia, oprawiał je w strofę, i ono nagle zaczynało opalizować poezją. Zdumiewające. Potem przyszła generacja poetów małpujących Baudelairea i piszących programowo w konwencji estetyki brzydoty. Ale Tuwim był bodaj pierwszym, który bałuckie rynsztoki zaklął w wiersze. I nikomu nie dał się potem prześcignąć.

strona: 1 2 3