Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską

Autor: Karolina Marl�ga

„Rozumiejąc jasno, że sporadyczna i izolowana reforma sztuki w oderwaniu jej od samego życia, którego, tętnem i funkcją organiczną jest sztuka każda, musi się okazać z gruntu czczą, bezowocną i jałową, nie mając jednocześnie czasu na żadne kroki przedwstępne i przygotowawcze w tym kierunku - życie i sztuka polska grożą zaduszeniem, a jedynym możliwym i skutecznym w takim wypadku środkiem jest niezwłoczna tracheotomia - my, futuryści polscy, przystępujemy z dniem dzisiejszym do wielkiej radykalnej przebudowy i reorganizacji życia polskiego i wzywamy wszystkich obywateli wolnej Rzeczypospolitej Polskiej do zorganizowanego współdziałania i pomocy” – fragment „Mańifestu w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća”.

„JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską” - dzieło poetów skupionych wokół pisma „Katarynka”, Brunona Jasieńskiego, Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Młodożeńca i Anatola Sterna, zostało opublikowane w Krakowie w czerwcu 1921 roku. Od momentu premiery zbiór kontrowersyjnych, pełnych prowokacyjnych tez i odniesień artykułów został nazywany pierwszym manifestem polskich futurystów.

W jego skład weszły „mańifesty”:
- „Mańifest w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća”,
- „Mańifest w sprawie ortografji fonetycznej”,
- „Mańifest w sprawie poezji futurystycznej”,
- „Mańifest w sprawie krytyki artystycznej”.

Interpretacja i analiza

Zbiór programowych tekstów polskich futurystów zawiera kluczowe wyznaczniki stylu realizowanej przez nich sztuki. Wszystkie są napisane we właściwym dla Jasieńskiego i jego kompanów języku: opartym na zasadach fonetycznych i skojarzeniach.

Za najważniejsze przesłanki propagowanej w nich filozofii i poetyki można uznać:

zerwanie z niepotrafiącą sprostać współczesnym problemom tradycją (zamiana czołowych XIX i XX-wiecznych nurtów - kubizmu, ekspresjonizmu, prymitywizmu, dadaizmu i innych „izmów” - na „onanizm”), dekadenckimi i romantycznymi wartościami oraz logiką, określoną mianem „wynalazku burżuazji”;

wprowadzenie nowego stylu, nazwanego „futuryzmem”, przeznaczonego dla obywateli nowej, wolnej, Polski;

zaznaczenie łączności polskich twórców z rosyjskimi, traktowanymi jak nauczyciele i mentorzy;

poszukiwanie nowych wyzwań, tendencji, tematów, motywów, środków wyrazu celem nowych artystów w myśl zadania: „Każdy artysta obowiązany jest stworzyć zupełnie nową, niebywałą dotąd sztukę, którą ma prawo nazwać swoim imieniem”, w tym celu musi wyjść poza schemat w myśl hasła: „Artyści na ulicę!”, z kin i teatrów na miejski rynek, do tramwajów, samochodów, parków;

określenie nowych wyznaczników dzieła sztuki i podkreślenie roli czystego słowa w poezji;

konieczność tworzenia plakatów, mających zastąpić relikty przeszłości, czyli książki;

zamiast mówienia o nieistotnych, metafizycznych kwestiach, poezja ma traktować o rzeczach zwykłych i zaprzątających człowiekowi głowę podczas codziennych czynności: „Trzeba otworzyć na oścież wszystkie drzwi i okna, niech wywieje ten swąd piwnic i kościelnego kadzidła którym od dziecka uczyli was oddychać. Zaopatrzeni w gigantyczne respiratory, idziemy wam na spotkanie”;

zanegowanie wartości krytyki artystycznej, realizowanej na początku lat dwudziestych XX wieku, na rzecz oddania tego prawa i przywileju autorom dzieł: „Jako najbliżej rzeczy stojący i najbardziej, bądź co bądź kompetentni - mogą powiedzieć na ten temat parę ciekawych słów, co w porównaniu z bezpłciową miamlaniną tzw. "krytyków zawodowych" będzie już skarbem nie do obliczenia. Publiczność będzie miała recenzje, o które jej chodzi, i to z najpierwszego źródła, zecerzy zaś nie będą nadal zmuszani do składania długich kolumn bzdur i niepotrzebności, co w związku z ich uświadomieniem klasowym stanowczo nie powinno być dopuszczalne”.