Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Sokrates tańczący - interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Mimo zaawansowanego wieku, Tuwimowski Sokrates swoim zachowaniem przypomina młodzieńca w myśl przywołanego w tekście hasła „stary, ale jary”. Zwracając się do swego ucznia Cyrbeusa lub żony Ksantypy, zdradza im swoje pragnienia: oddanie się dzikim tańcom, zabawie pozbawionej celu i idei, wyśpiewywanie prostych pieśni i ucztowanie do białego rana, bez obawy o niestrawność. Choć raz chce przestać myśleć o ciążących na nim obowiązkach i pracy:
„Prażę się w słońcu, gałgan stary...
Leżę, wyciągam się i ziewam.
Stary ja jestem, ale jary:
Jak tęgi łyk pociągnę z czary,
To śpiewam”.
Widok zatraconego w hedonistycznej, szalonej zabawie, wygrzewającego się na prażącym słońcu niczym kot, popijającego „mędrsze wino”, podrygującego i podskakującego Sokratesa stał się przedmiotem wielu dyskusji. Wielu ludzi, czując zażenowanie, a nawet oburzenie, wyraża swoją dezaprobatę dla zachowania tego ekscentrycznego staruszka. On jednak nie przejmuje się przykrymi uwagami i wrogością otoczenia, lecz swoim przykładem daje innym osobom w jego wieku wzór. Starość nie musi przecież oznaczać końca. Sokrates pokazuje, że wystarczy odszukać w sobie siłę i odwagę na złamanie ustanowionych przez społeczeństwo zasad i narzuconych konwenansów, by z siedzącego bezczynnie całym dniami w fotelu starca zamienić się w krzepkiego, pląsającego wesoło i pijącego wyborny alkohol staruszka. Radość i dobry nastrój zależą od nas samych:
„Słońce mi grzeje stare gnaty
I mądry, siwy łeb kudłaty,
A w mądrym łbie, jak wiosną las,
Szumi i szumi mędrsze wino,
A wieczne myśli płyną, płyną,
Jak czas...”
Świadomość, iż jego postawa może zainspirować innych do porzucenia ciasnego gorsetu stonowania, umiarkowania i pokory motywuje Sokratesa do głośniejszej zabawy. Zdaje sobie sprawę, iż im więcej uwagi skupi na sobie, tym bardziej zostanie zapamiętana jego hedonistyczna postawa. Uszczypliwe uwagi wpatrzonych jeszcze niedawno w niego niczym w obrazek uczniów traktuje niczym byk czerwoną płachtę:
„Z zaułka śmieją się uczniowie,
Że się mistrzowi kręci w głowie,
Że się Sokrates spił...”.
Odbiorcy tekstu mogą się od jego bohatera uczyć umiejętności patrzenia na siebie z dystansem i odrobiną humoru. Odważna, momentami wręcz prowokacyjna postawa Sokratesa uzmysławia także, iż powinnyśmy zerwać z fałszywą pokorą i iść przez życie z odwagą i świadomością swoich zalet, wiedzy i umiejętności. Fakt nazwania siebie „wybrańcem” jest negacją jednej z najsłynniejszych maksym antycznego myśliciela „wiem, że nic nie wiem”. Na wynik konfrontacji tych dwóch postaw życiowych – człowieka przekonanego o własnej sile i jednostki niepewnej wpływają słowa Sokratesa, którymi kpi zarówno z dorobku największych filozofów, jak i ze swoich badań i wpajanych uczniom wartości:
„Zło! Dobro! - prawda? - Ludzie, bogi,
Cnota i wieczność, czyn i słowo,
I od początku - znów, na nowo,
Bogi i ludzie, dobro, zło,
Rzeczpospolita, słowa, czyny,
Piękno - to, tamto, znowu to! - - -
Mój drogi - kpiny!”.
Wymowa wiersza nie pozostawia wątpliwości. Utrzymany w buntowniczym nastroju utwór jest apoteozą witalistycznej filozofii i aktywnej postawy życiowej, charakteryzującej się połączeniem sił natury i młodości, hedonizmu oraz odrzucenia opinii innych. Podmiot liryczny neguje w nim bezczynność, bezcelowość czy materializm
Podobnie jest w dytyrambie „Wiosna”, także i w „Sokratesie tańczącym” Tuwim podjął się kontynuacji znanego od dawna w poezji motywu dionizyjskości, skupiającego się wokół radosnej afirmacji codzienności i poddawaniu się oferowanych przez nią hedonistycznym uciechom.

Głównym przesłaniem dzieła są końcowe słowa tytułowego Sokratesa, który – po skonfrontowaniu swoich filozoficznych poglądów z rzeczywistością i nieubłaganych procesem starzenia się wyznaje, iż „wszystko” jest „kpiną”. Oznacza to, że warunkiem szczęścia i spełniania się w życiu nie jest ilość przeczytanych książek czy liczba wymyślonych prądów filozoficznych, lecz czysta, niezmącona i w miarę trwałą radość, czerpana z oferowanych przez życie przyjemności.

strona: 1 2