Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Sokrates tańczący - analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Formalna doskonałość wierszy Tuwima jest uderzająca w zestawieniu z błahością pretekstu lub tematu wiersza, nieraz aż bije w oczy ich podrzędność w stosunku do wysokiej formy niektórych utworów. Każdemu tematowi umiał biegły w rzemiośle poetyckim artysta nadać zależnie od potrzeby formy monumentalne. Dzięki darowi słowa trywialność zmieniał we wzniosłość. Był Tuwim praktykującym wyznawcą flaubertowskiej religii piękna, ale jego stosunek do rzemiosła był jeszcze głębiej umotywowany. Rozmiłowany w poetach łacińskich miał podobny do nich stosunek do poezji. Dumny z władzy nad słowem, którą posiadał we własnym mniemaniu w stopniu równym poetom augustiańskiego Rzymu, poeta mniejszą wagę przywiązywał do treści” (Jan Marx, „Skamandryci”, Warszawa 1993, s. 28, 34, 56).

Wiersz jest nazywany tekstem programowym nie tylko ze względu na podjęty przez Tuwima egzystencjalno-filozoficzny temat, lecz także w powodu użytych w nim środków poetyckiego wyrazu, które wpisują się w kanon twórczości Skamandrytów.

W wierszu odnajdziemy mnóstwo prostych epitetów („wieczne myśli”, „złote wino”), zrozumiałych personifikacji („niech się jasne niebo wierci”), przejrzystych porównań („jak wiosną las, / szumi i szumi mędrsze wino”), kolokwializmów („stary kiep”, „spił się”; „stare gnaty”, „z brzydką mordą psa”) i neologizmów („płażę się” od „prażyć” i „płaz”; „wokoluśko” – zdrobnienie od złożenia słów „wokoło” i „dokolusia”).

Aby w pełni wpisać się kabaretową konwencję kpiny i gagu, Tuwim sięgnął po ironię, widoczną zwłaszcza w naszpikowanych ekspresyjnymi wykrzyknieniami - pojawia się w liryku aż dwadzieścia dziewięć razy - fragmentach, gdzie Sokrates opisuje samego siebie oraz odnosi się do stworzonej przez siebie filozofii:

„Prażę się w słońcu, gałgan stary...
(…)
Stary ja jestem, ale jary:
(…)
Słońce mi grzeje stare gnaty
I mądry, siwy łeb kudłaty,
(…)
Czego się gapisz, Cyrbeusie?
Co myślisz? Leży stary kiep,
Już do gadania słów mu brak
(…)
Z ateńskich ulic! Lub im powiedz,
Że cnotą jest w pęcherze dąć!
Że cnotą jest - lać wodę w dzbany!
Albo - wylewać! Wszystko jedno...
A jeśli chcesz - to przy mnie siądź,
Nie piecz swych bułek i rogali,
Będziemy sobie popijali!
No, trąć się ze mną, trąć!”.

O stanie jego upojenia alkoholowego, potwierdzającego groteskowość sytuacji, świadczą wtrącenia o charakterze onomatopeicznym, pełniące funkcję stylizacji na mowę pijanego:

„Hopsa, hopsa, idzie ojra:
Raz na prawo - hopsasa!
Raz na lewo - hopsasa!
Rypcium pipcium, chodź, Ksantypciu!
(…)
Że tak we mnie wszystko drga,
A ja sobie hopsasa!
Tak bez końca, tak do śmierci,
Niech się jasne niebo wierci,
Tak - do góry, a tu kopsa,
I znów boczkiem hopsa, hopsa!
Nie żałować starych nóg!”.

Zabieg ten ma na celu także próbę oddania dynamiczności i pierwotności tańca, postrzeganego przez Tuwima jako możliwość uwolnienia człowieka spod ograniczeń rozumu oraz konwenansów narzuconych przez otoczenie.

Satyryczny charakter został zachowany także dzięki wprowadzeniu anafory i towarzyszących jej wyliczeń, w których podpity i podskakujący Sokrates odnosi się do stworzonej przez siebie filozofii cnoty jako najwyższej wartości oraz przypomina, co jest najważniejsze w życiu człowieka:

„Z zaułka śmieją się uczniowie,
Że się mistrzowi kręci w głowie,
Że się Sokrates spił...
Idź, Cyrbeusie, uczniom powiedz,
Że już trafiłem w samo sedno:

strona: 1 2 3