Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Ideowe podłoże „Żagarów”

Autor: Jakub Rudnicki

Konkurencją dla „Skamandra” była stworzona w Warszawie grupa poetów skupiona wokół pisma „Kwadryga” (wychodzącego nieregularnie w latach 1927-1931). Poetów łączyła wspólnota doświadczeń – wywodzili się z niebogatych, proletariackich lub rzemieślniczych domów, tworzyli grupę przyjaciół do których należeli: Stanisław Ryszard Dobrowolski (założyciel), Stanisław Ciesielczuk, Władysław Sebyła (poeta wizjoner, odkrył liryczną wartość obrazów eschatologicznych, jego poezja jest katastroficzna, jednak nie odnosi się to do polityki czy historii, ale do wartości egzystencjalnych, jego wizje mają charakter uniwersalny m. in. Pieśń Szczurołapa, tom Obrazy myśli), Włodzimierz Słobodnik, Stefan Flukowski, Lucjan Szenwald, Nina Rydzewska oraz Konstanty Ildefons Gałczyński. Z grupą związali się poeci z łodzi (grupa Meteor) Marian Piechal i Światopełk Karpiński. Tworzyli oni proletariacką „cyganerię artystyczną”. Pozostawali pod oddziaływaniem pozytywnej utopii społecznej lewicy, pociągała ich wizja „sztuki uspołecznionej”. „Kwadryga” wysunęła hasło poezji wrażliwej społecznie – domagano się prostoty formalnej, mówiono o potrzebie oparcia się na podstawowych wartościach społecznych. Odwoływali się do twórczości Norwida i Stanisława Brzozowskiego.

W artykule Czesława Miłosza „Bulion z gwoździ” autor domaga się poezji powiązanej z rzeczywistością, uwidocznieniem konfliktów współczesnego świata: „Biedni spece w sztuce pisania krążą od jednej kapliczki literackiej do drugiej i szukają, szukają za wszelką cenę jakiejś racji, która by usprawiedliwiała ich pracę. Dała sankcję. Rozgrzeszyła z błędów. Naokoło huczy olbrzymi świat, koła machin miotają się gorączkowo, są pochody, bezrobocie, głód, okrwawione asfalty w Berlinie, bojówki wielkiego kapitału, tymczasem poeta siedzi przy biureczku i pisze wierszyk o ukochanej”. Autor sugeruje, że sztuka jest narzędziem, a jej rola polega na organizowaniu psychiki. Miłosz pisze: „Chcemy krytyki, która by w poemacie złożonym z dwóch zdań na temat np. rondla dostrzegła siłę budującą lub burzycielską” . „Sztuka jest narzędziem w walce społeczeństw o wygodniejsze formy bytu. Jej rola polega na organizowaniu psychiki”.

Żagaryści postulują prozaizację poezji, „reportaż”, „faktomontaż”, by mówić wprost, stosując „cytaty z rzeczywistości, wspomniane „krwawe asfalty”. Drugim wątkiem formalnym było dążenie do liberalizacji zwrotnicowego regulaminu.

Artykuł Zagórskiego „Radion sam pierze” („Żagary”, nr 6, 1931) oskarża zwrotniczan o dekoracyjność formalnego nowatorstwa. Postuluje o język plakatów, reklamy: Niewidzialną ścianę drapacza przebiega w nocy <> Jest to wiersz. Wiersz złożony z trzech słów. Gdybyśmy przeczytali: <> - byłaby to proza.

Występuje tu koncepcja poezji jako „mowy sugestywnej” - oparta na postulacie społecznej funkcjonalności tekstu, w analogii do sztuki użytkowej. Inspiracją bywa reklama, akcentuje się pragmatyzm, tekst ma „oddziaływać”, „przylegać” do rzeczywistości lepiej niż „literacka” literatura z jej „dekoracjami, przyśpiewkami i przytupywaniem” ozdobnych metafor. W mowie sugestywnej nie chodzi o sprawność perswazyjną, ale o umiejętność wskazania na istotę rzeczy.

W drugich „Żagarach” zaznacza się wyraźny związek między pewną niechęcią do dalszego teoretyzowania według Peiperowskiego wzoru programowego a liczbą artykułów bardzo ostrych politycznie, w których głos zabierają poeci. Życie polityczno-literackie staje się polem bitwy. Interesuje ich zależność literatury od najbardziej ogólnych mechanizmów polityczno-społecznych.

strona: 1 2