Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Bagnet na broń - analiza i interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

„W tej patetycznej apostrofie do narodu i zapowiedzi nowej wojny poeta odwołuje się do solidaryzmu narodowego, który – wobec historycznego zagrożenia – powinien w imię nadrzędnych racji przekreślić istniejące podziały i konflikty społeczne. Wspiera ten apel obecna w wierszu tradycja romantyczna poezji walczącej” (T. Wójcik, Poeci polscy XX wieku. Biogramy. Wiersze. Komentarze, Warszawa 2000, s. 64).

Będący dowodem odejścia Władysława Broniewskiego od uprawianej do 1939 roku problematyki społecznej wiersz „Bagnet na broń” już w chwili ukazania się 9 kwietnia 1939 roku w tygodniku „Czarno na Białem” wywołał reakcję odbiorców. Napisany w odpowiedzi na „aktualną sytuację historyczną” (pogląd Tomasza Wójcika, zaczerpnięty z monografii „Poeci polscy XX wieku. Biogramy. Wiersze. Komentarze”) i będący „poetyckim rozkazem mobilizacyjnym” (opinia badaczy jego twórczości oraz literatury wojennej) jest wyrazem proroczych umiejętności autora, który – mimo panującej powszechnie opinii o doskonałym przygotowaniu Polski do wojny – przewidywał nadchodzące lata ciężkiej walki.

Przedrukowywany natomiast po publikacji w każdym polskim czasopiśmie, wiersz został umieszczony w wydaniu książkowym w tomie „Bagnet na broń” z 1943 roku, a po wybuchu wojny był nieustannie publikowany w konspiracyjnych tomach poezji.

Jego popularność, siła wyrazu i uniwersalność wzięła się zarówno z poruszonej tematyki (prawo jednostki do decydowania o sobie, konieczność walki o ojczyznę, gdy zachodzi taka potrzeba czy gotowość do oddania życia za Polskę), jak i ze sposobu jej przedstawienia – jasnego, zwięzłego, pozbawionego zbędnej metaforyki.

Interpretacja

Poruszona w wierszu problematyka jest wykładnią poglądów Władysława Broniewskiego, powstałych w wyniku obserwacji rzeczywistości drugiego i trzeciego dziesięciolecia XX wieku w całej Europie.

Wizja najeźdźców napadających Polskę, postrzeganą tu jako „dom”, jest bardzo sugestywna:

„Kiedy przyjdą podpalić dom,
ten, w którym mieszkasz - Polskę,
kiedy rzucą przed siebie grom
kiedy runą żelaznym wojskiem
i pod drzwiami staną, i nocą
kolbami w drzwi załomocą -
ty, ze snu podnosząc skroń,
stań u drzwi”.

Jak widać w powyższego fragmentu, autor przewidywał tylko jedno wyjście z wojennej sytuacji – walkę o wolność ojczyzny. W poetycki sposób ostrzegł swoich rodaków na kilka miesięcy przed najazdem Niemców o nadchodzącym niebezpieczeństwie, dając wyraz poglądowi, że lepiej się przygotować nawet na najgorsze, niż żyć w błogim przeświadczeniu, że jest się bezpiecznym.

Prócz tej wręcz dydaktycznej roli wiersza, „Bagnet na broń” daje także nowe informację o nowym miejscu artysty. W obliczu nadchodzącej wojny każdy poeta według Broniewskiego powinien wysączyć krew „z piersi i z pieśni” – jeśli zdrowie, sytuacja rodzinna lub inne przeciwności losu nie pozwolą mu stanąć do walki, musi prowadzić wojnę piórem. Misję tą, możliwą do zrealizowania jedynie dzięki poezji surowej, pozbawionej zbędnych środków stylistycznych czy wielowymiarowego symbolizmu, potwierdzają słowa:

„Ogniomistrzu i serc, i słów,
poeto, nie w pieśni troska.
Dzisiaj wiersz-to strzelecki rów,
okrzyk i rozkaz:
Bagnet na broń!”

Wiersz to wezwanie do walki, do porzucenia waśni czy nieporozumień. W obliczu wojny każdy – zwykły obywatel czy sławny poeta - powinien zapomnieć o przeszłości, o „rachunkach krzywd” w ojczyźnie, których „obca dłoń (…) nie przekreśli” i stanąć w szeregu, gotowym oddać życie za wolność ojczyzny, niczym wspomniany napoleoński generał Cambronne, który w czasie walki pod Waterloo podsumował płynącą od przeciwnika propozycję poddania się słowami: „Gwardia umiera, ale się nie poddaje”.

strona: 1 2