Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność
„Herberta podróżnika fascynowała starożytna Grecja, jej budownictwo, sztuka. Świątynie doryckie stanowiły lekcję architektonicznego porządku. Grecja jednak nie była dla niego tylko ładem prawie geometrycznym, logiką form, objawiającą się zarówno w architekturze i rzeźbie, jak i w filozofii, przykładem porządku, jaki chciał realizować w każdym ze swoich utworów. Grecja to także zawiłości świata ludzi i bogów, nieprawdopodobne komplikacje zdarzeń, labirynt losów nie dający się sprowadzić do żadnej geometrii. Taka jest właśnie grecka mitologia – dziwaczna, skomplikowana, wielowariantowa i wielowątkowa. (…) ” - Jacek Łukasiewicz, „Herbert”, Wrocław 2001.
Jak wynika ze słów badacza twórczości Zbigniewa Herberta, poeta wielokrotnie w swoich dziełach nawiązywał do starożytności. Obok wierszy (np. „O Troi”) i prozy („Próba rozwiązania mitologii”) inspirowanych antykiem, stworzył wiele liryków osadzonych w mitologicznej rzeczywistości. Wystarczy chociażby wspomnieć opublikowane w debiutanckim tomie „Struna światła” z 1956 roku utwory: „Nike która się waha” czy „Do Apollona”. Podczas gdy pierwszy przywołuje postać dumnej, stanowczej i pięknej w swojej patetycznej pozie bogini zwycięstwa, tak drugi upamiętnia boga słońca, posiadacza niezwykłej urody, poetyckiego talentu, daru jasnowidzenia:
„Duże znaczenie mają teksty poddające zabiegom reinterpretacyjnym znane mity i postawy bohaterów literackich. Znajomość mitologii polega na przyswojeniu uproszczonych figur ludzkich i pewnej liczby symboli, a przecież Apollo to nie tylko opiekun muz i wielki artysta, to także bóg-oprawca, niezdolny do uznania wielkości innego twórcy, zazdrosny i bezwzględny w egzekwowaniu swoich boskich praw. Dzięki temu jednak wiemy, że najbardziej głęboka i wartościowa sztuka rodzi się z cierpienia. Zagłada Troi (O Troi) to również znak odwiecznego i wielokrotnie powielanego schematu (jednym z wariantów jest zburzenie Warszawy). W tej historiozoficznej refleksji mieści się również przestroga na przyszłość. Nike która się waha – właśnie wtedy jest najpiękniejsza. Przestaje być na moment wyniosłą boginią zwycięstwa, zdolna jest do emocjonalnego zaangażowania się w los młodego żołnierza i choć nie zmieni to jego przyszłości – bo Nike wraca do właściwej dla niej postawy – to jednak niesie z sobą akcent nadziei, że ludzkie odruchy mogą być udziałem każdego. Dystans wobec tak ukazanej bogini (kultury wysokiej) na moment pryska” (U. Lementowicz, „Poezje Zbigniewa Herbert”, Lublin 2003).
Postać Apollona zainspirowała autora do uczynienia go bohaterem kolejnego wiersza – „Apollo i Marsjasz”, opublikowanego w tomie „Studium przedmiotu” z 1961 roku, stając się tym samym – obok Hermesa – ulubionym bogiem Herberta: Apollo i Marsjasz - geneza
Autor: Karolina Marlga„Herberta podróżnika fascynowała starożytna Grecja, jej budownictwo, sztuka. Świątynie doryckie stanowiły lekcję architektonicznego porządku. Grecja jednak nie była dla niego tylko ładem prawie geometrycznym, logiką form, objawiającą się zarówno w architekturze i rzeźbie, jak i w filozofii, przykładem porządku, jaki chciał realizować w każdym ze swoich utworów. Grecja to także zawiłości świata ludzi i bogów, nieprawdopodobne komplikacje zdarzeń, labirynt losów nie dający się sprowadzić do żadnej geometrii. Taka jest właśnie grecka mitologia – dziwaczna, skomplikowana, wielowariantowa i wielowątkowa. (…) ” - Jacek Łukasiewicz, „Herbert”, Wrocław 2001.
Jak wynika ze słów badacza twórczości Zbigniewa Herberta, poeta wielokrotnie w swoich dziełach nawiązywał do starożytności. Obok wierszy (np. „O Troi”) i prozy („Próba rozwiązania mitologii”) inspirowanych antykiem, stworzył wiele liryków osadzonych w mitologicznej rzeczywistości. Wystarczy chociażby wspomnieć opublikowane w debiutanckim tomie „Struna światła” z 1956 roku utwory: „Nike która się waha” czy „Do Apollona”. Podczas gdy pierwszy przywołuje postać dumnej, stanowczej i pięknej w swojej patetycznej pozie bogini zwycięstwa, tak drugi upamiętnia boga słońca, posiadacza niezwykłej urody, poetyckiego talentu, daru jasnowidzenia:
„Duże znaczenie mają teksty poddające zabiegom reinterpretacyjnym znane mity i postawy bohaterów literackich. Znajomość mitologii polega na przyswojeniu uproszczonych figur ludzkich i pewnej liczby symboli, a przecież Apollo to nie tylko opiekun muz i wielki artysta, to także bóg-oprawca, niezdolny do uznania wielkości innego twórcy, zazdrosny i bezwzględny w egzekwowaniu swoich boskich praw. Dzięki temu jednak wiemy, że najbardziej głęboka i wartościowa sztuka rodzi się z cierpienia. Zagłada Troi (O Troi) to również znak odwiecznego i wielokrotnie powielanego schematu (jednym z wariantów jest zburzenie Warszawy). W tej historiozoficznej refleksji mieści się również przestroga na przyszłość. Nike która się waha – właśnie wtedy jest najpiękniejsza. Przestaje być na moment wyniosłą boginią zwycięstwa, zdolna jest do emocjonalnego zaangażowania się w los młodego żołnierza i choć nie zmieni to jego przyszłości – bo Nike wraca do właściwej dla niej postawy – to jednak niesie z sobą akcent nadziei, że ludzkie odruchy mogą być udziałem każdego. Dystans wobec tak ukazanej bogini (kultury wysokiej) na moment pryska” (U. Lementowicz, „Poezje Zbigniewa Herbert”, Lublin 2003).
„Szczególną jednak rolę w wierszach Herberta pełni Hermes, posłaniec bogów, a zarazem bóg kupców i złodziei – ze skrzydełkami u stóp, bóstwo wędrujące, będące w ciągłym ruchu. (…) Hermes jest bóstwem greckim najbliższym samemu poecie. Jest sprytny, ironiczny, a jednocześnie wierny Olimpowi, któremu służy i do którego należy, wierny więc mitologii. Rozwiązanie partyzanckiego oddziału – to „rozwiązanie mitologii”. Ten, kto nie mógł się na to zgodzić i popełnił samobójstwo – nazywany jest Hermesem. Innym imiona bóstw greckich pozostaną jako konspiracyjne pseudonimy – wieloznaczne pamiątki na resztę życia” (Jacek Łukasiewicz, „Herbert”, Wrocław 2001).
Tekst dotyczący mitycznej historii pojedynku Apollona z Marsjaszem Herberta wchodzi w intertekstualny związek z lirykiem Wisławy Szymborskiej „Tortury”.
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies