Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Przesłanie Pana Cogito - geneza

Autor: Karolina Marlga

Pierwodruk „Przesłania Pana Cogito” ukazał się w 4. numerze „Tygodnika Powszechnego” z 1973 roku. Rok później w ręce odbiorców, nakładem wydawnictwa „Czytelnik”, został oddany najsłynniejszy zbiór poezji Zbigniewa Herberta – „Pan Cogito” (1974), ukazujący filozoficzne, społeczne i moralne refleksje, poczynione w wyniku różnych sytuacji i stanów ducha tytułowego bohatera.

„Kto to jest Pan Cogito? To człowiek, który cale życie pyta, niczego nie wie na pewno, nie wartościuje, czasami daje sugestie wartości, nigdy nie twierdzi, że ma całkowitą rację. Tym różni się od tych filozofów, myślicieli, którzy zakładają jakąś tezę i przymierzają ją do świata. Pan Cogito nie wypowiada tez. Chodzi po świecie, przygląda się, rejestruje zdarzenia, próbuje je interpretować, pytać, dlaczego jest tak, a nie inaczej. Dla mnie Pan Cogito jest w oczywisty sposób inteligentem. Bardzo dobry nauczyciel łaciny w gimnazjum (...) cały zakorzeniony w sposobie myślenia charakterystycznym dla minionego świata, ale przecież żyjący i funkcjonujący współcześnie. Bardzo dobrze wykształcony. Pan Cogito wie, do jakich pokładów i głębi sięgać, żeby pokazać niezmienność losu” – ten fragment wypowiedzi Zbigniewa Zapasiewicza, opublikowanej w artykule „Mój Herbert” („Teatr” 1998, nr 9, s. 5) trafnie charakteryzuje podstawowe cechy postawy bohatera lirycznego cyklu, zaliczanego do jednych z największych dzieł powojennej poezji, zarówno polskiej, jak u europejskiej.

Ostateczny rys zbiór ten zyskał w czasie pobytu Herberta w USA, gdzie jako visting profesor wykładał w college’u w roku akademickim 1970/1971 współczesną literaturę i dramat europejski. Borykając się z poczuciem osamotnienia i wyobcowania, barierą językową (o wiele lepiej poeta władał wówczas niemieckim czy francuskim), obcą kulturą przeżywającą akurat rewolucję światopoglądowo-seksualną oraz – jak zdradza Jacek Łukasiewicz w opracowaniu „Herbert” – z niewiedzą studentów („Studentom brakowało elementarnych wiadomości ogólnych, trzeba im było dostarczać wiedzy na szczeblu podstawowym”), w takich właśnie warunkach Herbert zredagował swój najsłynniejszy zbiór i ożywił swego najważniejszego bohatera.
Idąc za spostrzeżeniami Łukasiewicza: „tytułowy bohater przeszedł solidną środkowoeuropejską i śródziemnomorską edukację, której w Stanach młodzieży wyraźnie brakowało, mógł więc być niezrozumiany. Postać Pana Myślę wzbudziła jednak zainteresowanie amerykańskich słuchaczy. Poeta na wieczorach autorskich czytał wiersze z przygotowanego tomu z powodzeniem tak wielkim, że powstało nawet studenckie pismo Mr. Cogito” (Jacek Łukasiewicz, „Herbert”, Wrocław 2001, s. 141).

Żywe zainteresowanie posiadającą filozoficzne imię, wygłaszającą wiele monologów, zadającą egzystencjalne pytania, sympatyczną i trochę naiwną postacią ograniczyłoby się w pewnym momencie jedynie do zagranicznego środowiska, gdyby nie…protekcja św. Antoniego: „W pewnym momencie wydawało się, że rękopis tomu został na zawsze utracony. Ocalał cudem, być może dzięki protekcji św. Antoniego, do którego poeta od dzieciństwa miał nabożeństwo. Z USA Herbertowie wyjechali 17 czerwca 1971r., w Berlinie byli z końcem tego miesiąca. I wtedy ukradziono im stojący na ulicy samochód z wszystkimi rzeczami. Zostali bez koszul i szczoteczek do zębów. „Czy pan ma pojęcie – opowiadała Katarzyna Herbertowa w rozmowie z Żakowskim – co to dla mnie znaczyło? Tyle wspaniałych maszynopisów, nigdzie nie opublikowanych wierszy, które Zbyszek pisał przez te miesiące spędzone w Ameryce. Nie mogłam sobie darować, że tej walizki nie wzięłam ze sobą. Powiedziałam Zbyszkowi, że niczego mi nie żal – ani fotografii, ani dziennika, który prowadziłam, od kiedy byliśmy razem, ani naszych rzeczy, tylko nie mogę się pogodzić z utratą Pana Cogito. A Zbyszek machnął ręką. Mówię mu Przecież ty tego nigdy nie odtworzysz. A Zbyszek na to Trudno, napiszę inne wiersze. Na szczęście znaleziono walizkę z tekstami, opróżnioną z innych rzeczy. Były w niej także nazwisko i telefon ich berlińskiej gospodyni, która przestraszyła się, że Herbertów zamordowano” (Jacek Łukasiewicz, „Herbert”, Wrocław 2001, s. 141-142).

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

Baczyński Krzysztof Kamil
Samotność - interpretacja i analiza
Samotność - geneza
Romantyczność - analiza i interpretacja
Romantyczność - geneza
Elegia... (o chłopcu polskim) - analiza
Elegia... (o chłopcu polskim) - interpretacja
Elegia... (o chłopcu polskim) - geneza
Z głową na karabinie - analiza
Z głową na karabinie - interpretacja
Z głową na karabinie - geneza
Historia - analiza i interpretacja
Historia - geneza
Pokolenie (Do palców przymarzły struny...) - analiza i interpretacja
Pokolenie (Wiatr drzewa spienia...) - analiza i interpretacja

Barańczak Stanisław

Białoszewski Miron
Miron Białoszewski jako poeta-lingwista
Miron Białoszewski jako piewca rupieci
Rozprawa o stolikowych baranach - interpretacja i analiza
Leżenia - interpretacja i analiza
Namuzowywanie - interpretacja i analiza
Karuzela z madonnami - interpretacja i analiza
Szare eminencje zachwytu - interpretacja i analiza
Podłogo, błogosław! - interpretacja i analiza
Mironczarnia – interpretacja i analiza

Broniewski Władysław
Zestawienie „Ballad i romansów” z „Romantycznością” Adama Mickiewicza
Ballady i romanse - analiza
Ballady i romanse - interpretacja
Soldat inconnu - analiza
Soldat inconnu - interpretacja
Bagnet na broń - analiza i interpretacja

Bursa Andrzej
Nauka chodzenia - interpretacja i analiza

Grochowiak Stanisław
Czyści - analiza i interpretacja
Płonąca żyrafa - analiza i interpretacja
Ikar - analiza i interpretacja
Lekcja anatomii - analiza i interpretacja

Herbert Zbigniew
Powrót prokonsula - analiza
Powrót prokonsula - interpretacja
Powrót prokonsula - geneza
U wrót doliny - analiza
U wrót doliny - interpretacja
U wrót doliny - treść
U wrót doliny - geneza
Apollo i Marsjasz - analiza
Apollo i Marsjasz - interpretacja
Apollo i Marsjasz - geneza
Przesłanie Pana Cogito - analiza
Przesłanie Pana Cogito - interpretacja
Przesłanie Pana Cogito - geneza
Potęga smaku - geneza
Potęga smaku - analiza
Potęga smaku - interpretacja
Raport z oblężonego miasta - analiza i interpretacja
Raport z oblężonego miasta - geneza
Tren Fortynbrasa - interpretacja i analiza

Konarski Feliks
Czerwone maki... - interpretacja i analiza
Czerwone maki... - geneza

Lechoń Jan
Herostrates - interpretacja
Herostrates - analiza
Herostrates - geneza
Pieśń o Stefanie Starzyńskim - analiza
Pieśń o Stefanie Starzyńskim - interpretacja
Pieśń o Stefanie Starzyńskim - geneza

Miłosz Czesław
Ogrodnik - analiza
Ogrodnik - interpretacja
Ogrodnik - geneza
Walc - analiza
Walc - interpretacja
Walc - geneza
Obłoki - interpretacja i analiza
Obłoki - geneza
Który skrzywdziłeś - analiza
Który skrzywdziłeś - interpretacja
Który skrzywdziłeś - geneza
Piosenka o końcu świata - analiza
Piosenka o końcu świata - interpretacja
Piosenka o końcu świata - geneza
W Warszawie - interpretacja i analiza
W Warszawie - geneza
Campo di Fiori - analiza
Campo di Fiori - interpretacja
Campo di Fiori - geneza
Ars poetica? - analiza
Ars poetica? - interpretacja

Przyboś Julian
Póki my żyjemy - analiza
Póki my żyjemy - interpretacja
Póki my żyjemy - geneza
Widzenie katedry w Chartres - analiza
Widzenie katedry w Chartres - interpretacja
Widzenie katedry w Chartres - geneza
Notre Dame - analiza
Notre Dame - interpretacja
Notre Dame - geneza
Z Tatr - analiza
Z Tatr - interpretacja
Z Tatr - geneza

Różewicz Tadeusz
Bez – interpretacja i analiza
List do ludożerców - interpretacja i analiza
Ocalony - analiza
Ocalony - interpretacja
Warkoczyk - analiza
Warkoczyk - interpretacja
Lament - analiza
Lament - interpretacja
Lament - geneza
Drewno - analiza
Drewno - interpretacja
Matka powieszonych - interpretacja i analiza
Matka powieszonych - geneza
Strach - interpretacja i analiza
Powrót - interpretacja i analiza
Powrót - geneza
Termopile polskie - interpretacja i analiza
Termopile polskie - geneza

Stachura Edward
Wędrówką życie jest człowieka - analiza i interpretacja
Życie to nie teatr - analiza i interpretacja

Szymborska Wisława
Utopia - interpretacja i analiza
Utopia - geneza
Niektórzy lubią poezję - analiza
Niektórzy lubią poezję - interpretacja
Sto pociech - analiza
Sto pociech - interpretacja
Sto pociech - geneza
Cebula - analiza
Cebula - interpretacja
Nic dwa razy - analiza
Nic dwa razy - interpretacja
Nic dwa razy - geneza
Jeszcze - analiza
Jeszcze - interpretacja
Jeszcze - motyw Holocaustu
Głos w sprawie pornografii - analiza
Głos w sprawie pornografii - intepretacja
Głos w sprawie pornografii - geneza
Dwie małpy Bruegla - interpretacja i analiza
Dwie małpy Bruegla - geneza
Atlantyda - interpretacja i analiza
Atlantyda - geneza
Koniec i początek - analiza
Koniec i początek - interpretacja
Koniec i początek - geneza
Kot w pustym mieszkaniu - analiza
Kot w pustym mieszkaniu - interpretacja
Kot w pustym mieszkaniu - geneza
Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej - interpretacja i analiza
Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej - geneza

Twardowski Jan
O spacerze po cmentarzu wojskowym - interpretacja i analiza
Przezroczystość - interpretacja i analiza
szukam - analiza
szukam - interpretacja
za szybko - analiza
za szybko - interpretacja
Śpieszmy się - interpretacja
Śpieszmy się - geneza
samotność - analiza
samotność - interpretacja

Wojaczek Rafał
Ojczyzna - analiza
Ojczyzna - interpretacja
Ojczyzna - geneza
Martwy język - interpretacja i analiza
Martwy język - geneza

Inne



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies