Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Samotność - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

„Druga faza rozwojowa w twórczości Krzysztofa Kamila Baczyń�skiego przypada na lata 1941-1943. Zjawisko wojny totalnej, przyj�mującej niespotykane dotąd w historii rozmiary, nadaje wizji artys�tycznej tworzonej przez poetę charakter posępny i groźny. Analiza dziejów ludzkości i roli jednostki w świecie prowadzi go do okrut�nego wniosku, iż prawidła historii i egzystencji człowieka pozostają niezmienne – składa się na nie krew, przemoc, cierpienie, brutalny gwałt. Wraz z dojrzewaniem myśli filozoficznej i kształtowaniem się historiozoficznej wizji wiata następuje – stopniowo i systematycznie – doskonalenie się środków poetyckich, nad którymi artysta potrafi teraz suwerennie zapanować. Oglądana codziennie wizja „spełnionej Apokalipsy” nakazuje Baczyńskiemu podjęcie próby ocalenia z pożogi dziejów własnej tożsamości, wyzwolenia od przerażającego poczucia bezradności. Ratunkiem okazuje się – przyjęty przez poetę z całą świadomością – zwrot ku tradycji romantycznej. W poezji Baczyńskiego tego okresu silnie zaznacza się obecność pierwiastków metafizycznych, dostojne i podniosłe nuty, przy tym twórca często wykorzystuje symbolikę biblijną, zwłaszcza apokaliptyczną” – słowa Ireny Nowackiej, autorki kompleksowego opracowania twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego („Poezje Krzysztofa Kamila Baczyńskiego”, Lublin 2003), doskonale oddają atmosferę i motywy, obecne w napisanym 29 kwietnia 1942 roku w okupowanej Warszawie wierszu „Samotność”.

Pierwszoosobowy podmiot liryczny rozpoczyna swoją opowieść od wyznania:
„O! nie jestem człowiekiem: huczy noc nade mną.
Płomień mój jak anioły odchodzące w ciemność.
Ogromne, całe w blasku sine piętna czasu
jak odrzucone w wieczność pokolenia głazów”.

Wykrzyknienie „O!” podkreśla nagłość i niespodziewany charakter sytuacji, w jakiej znalazł się jego autor. Przestał był człowiekiem, nad jego głową „huczy noc”, a jego „płomień” jest niczym „anioły odchodzące w ciemność”. Wojenne obrazy zdominowały świat podmiotu: huk, płomień, blask oraz nadciągające z nieba niebezpieczeństwo można odczytywać jako poetyckie wspomnienie nocnego bombardowania Warszawy przez Luftwaffe, czego Baczyński był wielokrotnie świadkiem.

W piątym wersie występuje powtórzenie wyznania o braku człowieczego pierwiastka w podmiocie:
„O! nie jestem człowiekiem. Koła nieboskłonów
trzeszcząc suną przeze mnie ziemią ocaloną”.

Fakt „ocalenia ziemi” budzi w podmiocie wątpliwość, co zostało wyrażone pytajnikiem „Ocaloną?”. Nie potrafi on jednoznacznie odpowiedzieć na pytania o tożsamość osoby, która „ziemię tak odcisnęła w niebie”. To stało się bardzo dawno temu, jego pamięć nie sięga aż tak daleko w przeszłość:
„(…) Czas taki: tak dawno; już nie wiem,
już nie pomnę (…)”.

Jedyne, co wie na pewno, to przepełniająca go świadomość zagubienia i tytułowej samotności:
„wiem tylko żem zgubiony, o, ten czas bez ludzi
to bez twarzy zwierciadło, które z wolna studzi
jakieś płomienie mroczne, kształty w siebie zbiera,
i ja w nim bez odbicia, i ja w nim umieram”.

Wojenna rzeczywistość sprawiła, iż podmiot zagubił się w „mrocznych płomieniach”, w „czasie bez ludzi”, w „zwierciadle (…) bez odbicia”.
Kolejne wersy są wyrazem pragnień podmiotu, który marzy o namiastce dawnego życia:
„O, dajcie mi spojrzenie, przywróćcie choć przyśpiew
żuków w lwiej paszczy, choć do oczu liście
mi przyłóżcie, bym poznał jeden nerw nie ciemny
i jeden kolor żywy i nie nadaremny”.

Chciałby ponownie usłyszeć „przyśpiew żuków”, ujrzeć kolorowe liście na oczach, co pozwoliłyby mu wprowadzić trochę żywych kolorów po wielu miesiącach spędzonych w wojennej szarości. Tęsknota za naturą dowodzi, iż to w niej podmiot poszukuje źródła humanizmu. Zgodnie z przekonaniem, iż kontemplowanie przyrody jest jedną z wartości wyróżniających człowieka spośród innych stworzeń jako istotę uduchowioną i wierzącą w wartości metafizyczne, podmiot upatruje w powrocie na łono natury powrót do źródła swojego człowieczeństwa, do odzyskania „twarzy”.

strona: 1 2 3