Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Cebula - interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Wiersz Wisławy Szymborskiej „Cebula” został opublikowany w zbiorze „Wielka liczba” z 1976 roku. Ze względu na poruszana tematykę oraz formę przekazu, należy przychylić się do tezy Urszuli Lementowicz, jakoby tekst był: „poetycką wersją traktatu filo�zoficznego o istocie „cebuliczności”. Doskonałość cebuli została tu skonfrontowana ze złożonością i zagadkowością człowieka. Kolejne warstwy kulistego warzywa są takie same, tylko nieco pomniejszone. W każdym miejscu jest identyczne – Jest sobą na wskroś [...] do rdze�nia” (Urszula Lementowicz, „Poezje Wisławy Szymborskiej”, Lublin 2003).

Interpretacja

Powodzenie każdej interpretacji poetyckiej rozpoczyna odpowiedź na podstawowe pytanie: „o czym jest wiersz?”. Idąc za refleksją Leszka Żulińskiego, autora opracowanie „Lekcje z Szymborską” (Bochnia 1996), jest: „Na pewno o czymś ważniejszym niż chciałby robić wrażenie. O całkowitej inności dwóch bytów: roślinnego i ludzkiego”.

W podobny tonie utrzymana jest wypowiedź Stanisława Barańczaka, który w szkicu „Nie ma pytań pilniejszych od pytań naiwnych” („Gazeta Wyborcza”, nr 239/ 96), stwierdza: „Cebula to filozoficzny nieomal (a zarazem wielce komiczny) wywód o nieodwracalnym wykluczeniu jednostki ludzkiej ze świata natury (swoista wariacja na temat Pascalowskiej ‘myślącej trzciny’)”.

Odczytanie przesłania liryku nie jest możliwe bez prześledzenia wers po wersie jego treści. Na pierwszy rzut oka podmiot liryczny opisuje tytułową cebulę. Warzywo jest pozbawione wnętrzności, „jest sobą na wskroś (…) do stopnia cebuliczności”. Najpełniej charakteryzują ją słowa odnoszące się do budowy:
„Cebulasta na zewnątrz,
cebulowa do rdzenia,
mogłaby wejrzeć w siebie
cebula bez przerażenia”.

Jednorodność i kulistość, pozbawienie poskręcanych wnętrzności – oto najważniejsze cechy cebuli, świadczące o jej ogromnej wartości:
„Byt niesprzeczny cebula,
udany cebula twór
(…)
najnadobniejszy brzuch świata”.

Jest pozbawiona jakichkolwiek sprzeczności, ideał. W pewnym momencie to często pomijane warzywo zostaje przez podmiot podniesione do rangi świętości, jej złożony z podobnych części brzuch:
„Sam się aureolami
na własną chwałę opłata”.

Skupienie się na tej części „ciała” cebuli można interpretować także jako nawiązanie do płodności, narodzin, rozmnażania i wszystkich praw biologii, umożliwiających prokreację.

Opisy cebuli, obecne w utworze, wskazują na prostotę i doskonałość jej budowy:
„W jednej po prostu druga,
w większej mniejsza zawarta,
a w następnej kolejna,
czyli trzecia i czwarta”.

Bycie we wszystkich warstwach taką samą, brak tajemnicy i efektu zaskoczenia, cechujące budowę cebuli, zostają skontrastowane ze skomplikowanym i odpychającym człowiekiem, jawiącym się jako „anatomia gwałtow�na”. Jego wnętrze jest pełne „pokrętnych jelit”, „tłuszczy, nerwów, żył”, „śluzów i sekretności”, pod skórą ma coś obcego, dzikiego, przerażającego, siedlisko brzydkich i splątanych wnętrzności. Pojawia się nawet nawiązanie do piekła - „inferno w nas interny”.

W ostatniej linijce wymowa wiersza się zmienia. Ukazany na tle cebuli jako istota gorsza człowiek zostaje wywyższony, poprzez odnoszące się do rośliny oksymoroniczne stwierdzenie „idiotyzm doskonałości”. Nadaje to lirykowi ironiczny wydźwięki, charakterystyczny dla twórczości Szymborskiej, pełnej autoironii, serdecznego sarkazmu, humoru, paradoksów.
„Nie o ważenie wartości bytów tu jednak chodzi, ale o wskazanie ich różnorodności. Sprzeczny w sobie byt, jakim jest człowiek, jest przy tym skomplikowany, złożony, ale również skażony „obcością” i „dzikością”. Taką etykietą nie można obdarzyć prostej i jednorodnej cebuli” (Urszula Lementowicz, „Poezje Wisławy Szymborskiej”, Lublin 2003).

strona: 1 2