Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Przesłanie Pana Cogito - analiza

Autor: Karolina Marl�ga

„powtarzaj wielkie słowa powtarzaj z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku”.

Prócz tego nawiązania o formalnej łączności „Przesłania” z Biblią świadczą jeszcze inne kwestie: kilkakrotne użycie dystychu niczym wersetów, stosowanie podobnych struktur składniowych czy liczne wyko�rzystanie spójnika „a” (podobnie jak w przypowieściach).

Utwór napisany jest prostym i zrozumiałym językiem, jednak jego recepcja wymaga od czytelnika znajomości wielu innych tekstów kultury. Chcąc postawić adresatowi swego „Przesłania” jakiś wzór, Pan Cogito wymienia bohaterów europejskich dzieł: występującego w „Iliadzie” Homera Hektora, herosa starobabilońskiej pieśni epickiej z III tysiąclecia p.n.e. Gilgamesza oraz wzorowego rycerza ze starofrancuskiego poematu Rolanda:
„(…) do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów”.
Mimo złudy pozornej harmonii, wywołanej stosunkowo czytelnym układem graficznym, Herbert sięgnął po zbudowane często na niespójności lub przeciwstawieniu oksymorony. Wyrażenie „złote runo nicości” odsyła czytelnika do mitologii greckiej i opowieści o Jazonie, który wyprawił się wraz z innymi Argonautami po strzeżoną przez smoka, cudowną skórę baranią ze złotą wełną. W „Przesłaniu” nagroda za bohaterskie zachowanie okazuje się jednak bezwartościowa – mitologiczne „złote runo” okazuje się być „runem nicości”. Mimo iż człowiek stara się każdego dnia, w zamian nie otrzymuje nic.
Innym oksymoronem jest „ciemna gwiazda”:
„czuwaj - kiedy światło na górach daje znak - wstań i idź
dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę”.

Herbert dokonał także zabiegu personifikacji. Dotyczy on pojęcia Pogardy i Gniewu, pisanych w tekście wielkimi literami:
„a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze
ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych

niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda
dla szpiclów katów tchórzy - oni wygrają
pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzucą grudę
a kornik napisze twój uładzony życiorys”.

Intencją podmiotu było zwrócenie uwagi adresata na ważność utrzymywania cały czas na takim samym, wysokim poziomie intensywności tych uczuć, by nikt nigdy nie mógł zmanipulować go i wymusić na nim przebaczenia.

Poza tymi w utworze w warstwie leksykalnej i frazeologicznej są jest widoczna elipsa, metonimia („obalonych w proch”), antyteza („bezsilny niech będzie jak morze”, „zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz”).

Reasumując, Pan Cogito sformułował swoje „Przesłanie”: „wprost, dobitnie, używając bezpośrednich i jednoznacznie brzmiących zdań rozkazujących. Ton utworu jest wysoki, patetyczny, ale szczery, nie sztuczny czy nadęty. To korzystne połączenie prostoty i wzniosłości stanowi o wielkiej sile wyrazu. Czytelnik odbiera polecenia Pana Cogito jako nakazy wielkiej wagi, a przy tym – skierowane właśnie do niego, jednostkowo, indywidualnie. Przy całej swojej prostocie i bezpośredniości utwór niesie z sobą dziedzictwo filozoficzne – można się tu dopatrzyć postawy stoickiej, filozofii złotego środka, myśli egzystencjalnej i franciszkańskiego solidaryzowania się z naturą” (U. Lementowicz, dz. cyt., Lublin 2003).

strona: 1 2 3